سکته مغزی وقتی اتفاق می افتد که خونرسانی به مغز مختل شود و سلول‌های عصبی بمیرند. این آسیب می‌تواند بر روی بعضی از عملکردهای مغز مانند حرکت یا گفتار تاثیر بگذارد. آسیب سلول‌های عصبی، همیشگی خواهد بود اما یک دوره توانبخشی (فیزیوتراپی-گفتاردرمانی-کاردرمانی-درمان اختلال بلع) هدفمند و متمرکز می تواند به ریکاوری پس از سکته کمک کند.
شایع ترین علائم سکته با کلمه FAST خلاصه شده است.
FAST= Face , Arm, Speech, Tell Us
اگر صورت (Face) فرد بیفتند و آویزان شود، اگر فرد نتواند بازویش (Arm) را بلند کند یا اشکالی در صحبت کردن او (Speech) به وجود آمده باشد، باید اورژانس را خبر کنید.
رساندن هر چه سریعتر آنها به بیمارستان برای قرار گرفتن تحت مراقبت های تخصصی پزشکی، می تواند شانس فرد را برای بهبود پیدا کردن مناسب، به طور قابل توجهی افزایش دهد.
سکته مغزی چیست؟
سکته به دو طریق اتفاق می‌افتد
یا با مسدود شدن جریان خون به مغز (سکته مغزی ایسکمیک) یا به خاطر خونریزی یک رگ خونی در مغز (سکته هموراژیک)
اگر لخته خون، جذب و یا رد نشود، اعصاب در مغز خیلی زود می میرند و این موجب آسیب دائمی مغز می شود.
این شرایط موجب بروز مشکلاتی در عملکرد هایی از بدن می شود، عملکردهایی که به طور عادی توسط این سلول ها کنترل می شوند.
سکته مورد شایعی است که مثلا در استرالیا سالانه ۶۰ هزار فرد را درگیر می کند و از هر ۶ نفر یک نفر در طول زندگی خود یک بار سکته را تجربه می کند.
سکته دومین علت اصلی مرگ است.
با مراقبت های پزشکی خوب و توانبخشی مناسب، اکثر افراد پس از سکته تا اندازه ای بهبود پیدا می کنند اما بسیاری از افراد مشکلات دائمی را خواهند داشت که فعالیت های روزمره شان را تحت تاثیر قرار می دهند.
چندین عامل سلامتی و سبک زندگی وجود دارند که خطر بروز سکته را بالا می برند.افزایش فشار خون، کلسترول بالا،دیابت و بیماری های قلبی می توانند شما را بیشتر در معرض این خطر قرار دهند.
افرادی که خیلی زیاد سیگار می کشند، از مشروبات استفاده می کنند،از نظر فیزیکی فعال نیستند، اضافه وزن دارند یا به اندازه کافی میوه و سبزی نمی خورند نیز بیشتر در معرض خطر هستند.
خطر بروز سکته مغزی وقتی که چند عامل در کنار هم قرار بگیرند، بیشتر می شود.
اما اغلب دلیلی برای سکته وجود ندارد و افراد ممکن است با داشتن تعداد اندکی از این عوامل خطر زا یا نداشتن هیچ کدام از آنها دچار سکته شوند، سکته ممکن است برای جوانان نیز اتفاق بیفتد.
فیزیوتراپی ممکن است با کاهش دادن تعدادی از این عوامل خطر زا به پیشگیری از سکته کمک کند.
سکته مغزی چگونه بر افراد تاثیر می گذارد؟
معمولاً پس از سکته مغزی، توانایی فرد در حرکت کردن تحت تاثیر قرار می گیرد و این تاثیر اغلب در یک طرف بدن است و دست ها بیشتر از پاها تحت تاثیر قرار می گیرد.
گفتار، حس، بینایی، تعادل، تفکر و حافظه نیز ممکن است آسیب ببینند.
تاثیرات سکته به طور ناگهانی رخ می دهند و چند روز یا چند هفته پس از سکته، مرحله ریکاوری شروع می شود و بعضی از عملکرد ها بهبود پیدا می کنند.
اگرچه در مراحل اولیه پس از سکته برای کمک به انجام معالجات پزشکی، اسکن هایی از مغز گرفته می شود اما میزانی از آسیب مغز که در این اسکن ها مشاهده می شود، پیشگویی کننده خوبی برای شرایط آینده نخواهند بود.
اینکه فرد چند روز پس از سکته تونایی حرکت کردن را داشته باشد، معیار بهتری برای تشخیص ریکاوری نهایی است.
ریکاوری پس از سکته مغزی شامل چه چیزهایی می شود؟
تاثیرگذارترین ریکاوری در روزهای اولیه پس از سکته اتفاق می افتد؛ زمانی که تورم مغز کاهش پیدا می کند.
در طول چند ماه این ریکاوری ادامه پیدا خواهد کرد و آنهایی که خیلی زود دوره توانبخشی جامعی را شروع می‌کنند، نتایج خیلی بهتری را می گیرند.
در این دوره توانبخشی پزشکان و همکاران توانبخشی مانند فیزیوتراپیست ها، گفتاردرمانگران و کاردرمانگران نیز حضور خواهند داشت و هدف از توانبخشی حداکثر کردن عملکردهای از دست رفته است.
توانبخشی عموماً فشرده و شدید است و افرادی که از سکته جان سالم به در برده اند، باید به‌طور فعالی در آن مشارکت کنند و روزانه ۲ تا ۳ ساعت تمرین و ورزش کنند.
این کارها را می توان در مرکز توانبخشی یا در خانه و همراه با تیمی از درمانگرانی که به ریکاوری فرد کمک می کند، انجام داد.
ممکن است به نجات یافتگان سکته مغزی گفته شود که ریکاوری پس از سه یا شش ماه تمام می شود اما تحقیقات نشان می دهند این امکان وجود دارد که با توصیه ها و تمرین های مناسب، حتی با گذشت چند سال پس از سکته مغزی، بهبودی قابل توجهی ایجاد شود.
فیزیوتراپی برای بازیابی حرکات از دست رفته در سکته مغزی
ریکاوری پس از سکته مغزی نیاز به تیمی شامل پزشکان، پرستاران، فیزیوتراپیست ها، کاردرمانگر ها و گفتاردرمانگر ها دارد.
نقش فیزیوتراپی این است که به بازیابی حرکات و حس ها کمک کند تا بیمار بتواند دوباره فعالیت های روزمره خود را انجام دهد.
فعالیت های توانبخشی بسته به اینکه چه چیزهایی تحت تاثیر سکته قرار گرفته اند، به طور قابل توجهی متفاوت هستند.
به طور کلی افراد پس از سکته ممکن است سه هدف اصلی داشته باشند.
بازیابی عملکرد بازو و دست
دو سوم افرادی که سکته کرده اند، پس از سکته، در استفاده از بازوی خود دچار مشکل می شوند و بسیاری از آنها هرگز نمی توانند دوباره از آن استفاده کنند.
فیزیوتراپیست ها می توانند در هر مرحله از ریکاوری، تمرین های مناسبی را به بیمار بدهند و می توانند به او کمک کنند تا بازوی خود را حرکت دهد و بعضی از حرکات را، هرچند خیلی اندک، ریکاوری کند.
چندین روش مختلف برای ریکاوری عملکرد دست و بازو وجود دارد که در آزمایشاتی که در بهترین تحقیقات انجام شده‌اند، موفقیت آمیز بوده اند.
موسسه ملی اختلالات سکته (National Stroke Foundation) دستورالعمل هایی را برای انجام تمرینات توصیه شده مانند انجام کارهای قدرتی و تکراری و مواردی که توصیه نمی شوند مانند استفاده از قرقره ها برای کشیدن وزنه را ارائه داده است.
فیزیوتراپیست ها همچنین می توانند در مورد کنترل درد، پس از سکته مغزی به این بیماران مشاوره دهند.
بازیابی راه رفتن
اکثر افراد پس از سکته توانایی راه رفتن را باز می یابند اما ممکن است نیاز به یک وسیله کمکی مانند یک عصا یا واکر داشته باشند.
فیزیوتراپیست ها در پیدا کردن بهترین وسایل کمکی مورد نیاز برای راه رفتن تخصص دارند و از تکنیک های دستی و تمرین های خاصی استفاده می کنند تا نحوه راه رفتن شما را پس از سکته بهتر کنند.
بازیابی تعادل
پس از سکته، فرد بیشتر در معرض خطر زمین خوردن خواهد بود زیرا تعادل او دچار مشکل می شود.
استفاده از تمرین های مناسبی که توسط یک فیزیوتراپیست تجویز شده و نظارت می شوند و با ارزیابی و بررسی عوامل دخیل در مشکلات تعادلی، تعادل و پایداری بیمار می تواند به طور قابل توجهی پس از سکته بهبود پیدا کند.
فیزیوتراپیست ها همچنین نقش مهمی را در پیشگیری از وقوع دوباره سکته بازی می کنند.
آنها می توانند با اصلاح سبک زندگی، به گونه ای که به طور بالقوه از وقوع سکته مغزی دوم پیش گیری شود، کمک کنند و این می تواند برای بهبود سلامتی و پیشگیری از ناتوانی و از کار افتادگی بسیار تاثیر گذار باشد.
فیزیوتراپی چقدر در ریکاوری پس از سکته مغزی موثر است؟
مطالعات تحقیقی بسیار زیادی وجود دارند که تاثیر مداخلات فیزیوتراپی در بهبود عملکرد بازو، تعادل و راه رفتن را پس از سکته مغزی تایید می کنند.
دستورالعمل های بسیار روشنی وجود دارند که روش های فیزیوتراپی را با بهترین شواهد علمی پیشنهاد می دهند.
فیزیوتراپیست ها از انواع مختلفی از ابزارها و معیارهای ارزیابی و بررسی استفاده می کنند تا موثرترین برنامه درمانی را مشخص کنند.
این بازآموزی ممکن است شامل آموزش وظایف خاص باشد که در آن با توجه به اهداف و توانایی های بیمار، بعضی وظایف خاص تمرین می شوند.
این بازآموزی همچنین ممکن است شامل تمرین کردن با کمک تردمیل باشد که در آن بیمار برای یادگیری دوباره راه رفتن، تمرینهای گام برداری را با تکرارهای زیاد انجام می دهد.
تحقیقات در مورد تعیین دوز، میزان تکرار ها و نحوه درمان به بهترین شکل همچنان ادامه دارد.
به طور کلی هر چقدر که بیمار در جلسات درمانی فعال تر و متمرکزتر باشد، ریکاوری عمومی او بهتر خواهد بود.
آیا باید در مورد کم بودن سرعت ریکاوری نگران بود؟
ریکاوری ممکن است تحت تاثیر بیماری‌های دیگری که قبل از سکته وجود داشته اند، مانند مشکلات قلبی قرار بگیرد و همچنین به نوع عملکردهایی که پس از سکته از دست رفته اند، بستگی داشته باشد.
برای مثال، سکته ممکن است فکر کردن و مهارت های حافظه را تحت تاثیر قرار بدهد که می تواند مشارکت کامل در دوره توانبخشی را برای بیمار سخت کند.
این مسائل جانبی اغلب در هفته های اول پس از سکته نمایان می شوند و تیم توانبخشی می تواند برنامه ای را برای به حداکثر رساندن ریکاوری و کنترل مشکلات دیگر سلامتی تهیه کند.
اغلب احساس خواهید کرد که ریکاوری متوقف یا کند شده است.
فیزیوتراپیست ها به طور منظم با استفاده از آزمایش های استاندارد شده، میزان پیشرفت را اندازه می گیرند که می تواند راه خوبی برای پیگیری نحوه ریکاوری در طول زمان باشد.
علاوه بر این، این آزمایشات ممکن است نشان دهند که ریکاوری همچنان ادامه دارد و سرعت آن چقدر است.
ریکاوری اغلب پس از گذشت چند ماه از وقوع سکته کند می شود اما توقف ریکاوری حتمی نیست و با درمان صحیح، پشتیبانی خوب و ذهنیت درست ریکاوری لزوما متوقف نمی شود.
کارهایی که می توان در خانه انجام داد
تحقیقات نشان می دهند که هر چه مشارکت در فیزیوتراپی بیشترباشد، ریکاوری نیز بهتر خواهد بود.
به این ترتیب اهمیت زیادی دارد که هر روز تمرین کنید تا حس، قدرت، تعادل و حرکت کردن خود را بهبودی بخشید.
این تمرینها ممکن است شامل تمرین روی صندلی، مانند تمرین ایستادن یا تمرین روی تخت خواب، مانند بلند کردن باسن و حرکت دادن پا باشند.
قاعده کلی این است که تمرین ها باید برای هر فرد به طور جداگانه تجویز و تنظیم شوند و به طور منظم پیشرفت کنند تا برای فرد ایمن و موثر باشند.
استفاده از توصیه های تخصصی یک فیزیوتراپیست دارای تجربه در موارد سکته مغزی (فیزیوتراپیست بیماران نورولوژیک) در تهیه یک برنامه تمرینی خانگی اهمیت زیادی دارد.
تمرین های مبتنی بر تناسب اندام مانند پیاده روی، دوچرخه سواری و شنا نیز مهم هستند زیرا به حفظ سلامت سیستم گردش خون کمک می‌کنند و می‌توانند در کاهش وزن موثر باشند.
همچنین گروه هایی برای پشتیبانی از این افراد وجود دارند و می توانید تحت نظر کلینیک فیزیوتراپی یادمان به این موسسات و انجمن ها بپیوندید.
ریکاوری چقدر طول میکشد؟
ریکاوری پس از سکته مغزی به عوامل مهمی بستگی دارد اما مهم ترین آنها عبارتند از:
سلول های عصبی در مغز که عهده دار انجام عملکرد های آسیب دیده بوده اند (مثلا سلول هایی از مغر که گفتار را به عهده می گرفتند)
رشد اتصالات سلولی جدیدی که در پاسخ به تمرین و درمان ایجاد می‌شوند (بخش های جدیدی از مغز که پس از گذشت چند مدت از سکته مغزی، اکنون کم کم عهده دار گفتار می شوند)
این رویه نوروپلاستیسیتی (انعطاف پذیری یا ترمیم پذیری مغز) نام دارد و می‌تواند در هر مرحله‌ای پس از سکته اتفاق بیفتد و با ایجاد شرایط مناسب ادامه پیدا کند.
یک فیزیوتراپیست متخصص در مشکلات نورولوژیکی می تواند شما را در انتخاب راه های امن و موثری که منجر به ریکاوری کاربردی و نوروپلاستیسیتی می‌شوند هدایت کند.
فیزیوتراپیست ها در کلینیک یادمان یک برنامه حرکتی را تهیه می‌کنند که هدفمند، متمرکز، معنادار و قابل انتقال به دامنه ای از موقعیت ها است تا اینکه مغزتان دوباره بتواند یاد بگیرد که حرکات را نرمال تر انجام دهد.
برای دریافت نوبت شروع دوره ریکاوری برای سکته مغزی در کلینیک فوق تخصصی یادمان از طریق صفحه تماس با ما، علاوه بر دریافت مشاوره دوره بهبود و توانبخشی خود را آغاز کنید.