اگر برای شما یا یکی از عزیزانتان اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴتی (Spasticity) تشخیص داده شده، دریافت درکی جامع از این اختلال و تاثیرات آن بسیار مهم است. آگاهی از علل و تاثیر این بیماری سبب درمان های موثر تر شده که باعث بهبود توانایی مدیریت این بیماری می شود.
اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴتی چیست؟
اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴتی حالتی است که توسط آسیب به نقطه ای از مغز یا نخاع به وجود می آید که آن نقاط مسئول حرکات ارادی هستند.
همچنین اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻲ توسط بیماری های مختلفی که روی سیستم عصبی مرکزی تاثیر می گذارند هم به وجود می آید. چنین بیماری هایی سبب می شوند عضلاتی خاص، انقباضات، گرفتگی و خشکی مداومی را تجربه کنند.
انواع اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴتی
اسپاستیسیتی یکی از علائم شایع بیماری‌های عصبی-عضلانی است که به صورت افزایش غیرطبیعی سفتی یا انقباض عضلات ظاهر می‌شود. این پدیده معمولاً به علت آسیب به دستگاه عصبی مرکزی (CNS) رخ می‌دهد و می‌تواند کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد. به طور کلی، دو نوع اصلی اسپاستیسیتی وجود دارد:
ساکن
در این نوع، سفتی یا انقباض عضلات زمانی ایجاد می‌شود که بدن در یک وضعیت خاص قرار می‌گیرد یا حرکتی معین انجام می‌دهد. به عبارت دیگر، زمانی که فرد برای مدت طولانی در یک حالت باقی می‌ماند (مثلاً نشستن، ایستادن یا خوابیدن در یک وضعیت مشخص)، اسپاستیسیتی بروز پیدا می‌کند.
این نوع اسپاستیسیتی بیشتر با تغییر وضعیت بدن یا اعمال نیروی کششی بر عضلات، آشکار می‌شود. برای مثال، اگر فردی دست یا پای خود را برای مدتی در وضعیت کشیده یا خمیده نگه دارد، عضله تحت تأثیر قرار می‌گیرد و سفتی یا انقباض رخ می‌دهد. اسپاستیسیتی ساکن غالباً در بیماران مبتلا به سکته مغزی، آسیب نخاعی یا بیماری‌های نورولوژیک مزمن دیده می‌شود.
دینامیک
این نوع اسپاستیسیتی معمولاً در پاسخ به حرکات فعال یا غیرارادی بدن ظاهر می‌شود. به بیان دیگر، سفتی عضلانی و انقباضات غیرارادی تنها هنگام انجام حرکات خاص (مانند راه رفتن یا انجام حرکات سریع) یا قرار گرفتن در موقعیت‌های ویژه بروز می‌کند. ممکن است فرد در حالت استراحت سفتی یا انقباض خاصی نداشته باشد، اما هنگام حرکت یا تلاش برای انجام فعالیتی، عضلات دچار اسپاستیسیتی شوند.
اسپاستیسیتی دینامیک معمولاً با فعالیت‌های روزمره، مثل برداشتن اجسام، پوشیدن لباس یا حتی صحبت کردن، تشدید می‌شود. این نوع اسپاستیسیتی می‌تواند باعث اختلال در کنترل حرکات، کاهش دامنه حرکتی و حتی خستگی زودرس عضلات شود.
تفاوت و اهمیت شناخت انواع اسپاستیسیتی
تشخیص صحیح نوع اسپاستیسیتی برای انتخاب روش درمان و توانبخشی مناسب اهمیت زیادی دارد. درمان هر نوع ممکن است متفاوت باشد. به‌طور مثال، در اسپاستیسیتی ساکن ممکن است تمرکز بر اصلاح وضعیت بدن و کشش عضلانی باشد، در حالی که در اسپاستیسیتی دینامیک، کنترل حرکات و آموزش مهارت‌های حرکتی مورد توجه قرار می‌گیرد. همچنین انتخاب داروها و تکنیک‌های فیزیوتراپی بر اساس نوع اسپاستیسیتی، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک شایانی کند.
علائم اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴتی
این بیماری از گرفتگی ای سبک در عضله تا اسپاسم های غیرقابل کنترل متغیر است که سبب درد و سفتی دست ها، پاها و مفاصل می شود.
چنین اسپاسم های غیرقابل کنترلی توانایی های فرد را در راه رفتن، صحبت و انجام فعالیت های روزانه محدود می کنند.
فردی که در او این بیماری تشخیص داده شده، اسپاسم هایی در عضلات اش حس می کند اما بیش تر در این نقاط بروز پیدا خواهند کرد:
- اندام های تحتانی: عضلات اطراف ران ها، روی ران ها و عضلات رباینده ران
- اندام های فوقانی: مچ دست، عضله دو سر بازو عضلات انگشت و کتف
علائمی که مربوط به اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻲ هستند عبارتند از:
- سفتی عضلات که حرکت را دشوار می سازد.
- حالت قرار گیری غیر طبیعی بدن
- درد عضلات و ماهیچه ها
- خستگی عضلات
- اسپاسم
- عدم رشد طولی ماهیچه
سایر عوارض غیر عضلانی این ها هستند:
- بیماری های مداوم و تب
- درد های فشاری
- عفونت ادراری
- یبوست مزمن
هم اکنون بیش از ۱۲ میلیون نفر در سرتاسر دنیا دچار نوعی اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻲ هستند. دو مورد از شایع ترین بیماری های مرتبط با این حالت فلج مغزی ( CP) و ام.اس می باشند.
بسیاری از بیماری های عصبی وراثتی و نا توانایی های هستند که منجر به این بیماری می شوند. در هر کسی که بیماری های زیر تشخیص داده شود ممکن است اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻲ هم به وجود بیاید:
- سکته
- آتاکسی ( بی تعادلی اندام ها)
- اسپینا بیفیدا (نخاع دوشاخه)
- آسیب مغزی
- مننژیت
- ورم مغز
- اسکلروز جانبی ( تباهی سلول های عصبی مسئول حرکت عضلات)
- پاتوژن هایی که سبب آسیب های نورولوژیکی می شوند
شدت انقباض به فاکتورهای زیادی وابسته است.
بیشتر بخوانید: درد شدید ناحیه گردن
اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴتی چگونه تشخیص داده می شود؟
به منظور تشخیص این بیماری فرد باید آزمایشات گسترده ای انجام دهد و فاکتورهای متعددی مورد بررسی قرار بگیرند مثل:
- طرز راه رفتن
- نشانه های درد که در بیمار بروز می کند
- اسپاسم های عضلانی
- کنترل حرکتی انتخابی که با مشاهده توانایی فرد جهت انجام حرکات مختلف ارزیابی می شود
- تعادل مفصل
- تون عضلانی که از طریق مقیاس آشورس انقباضات و کشش ها بررسی می شوند
- تاریخچه خانوادگی و پزشکی بیمار
درمان اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴتی
متاسفانه هیچ درمان مشخصی وجود ندارد اما علائم از طریق کار درمانی، دارو درمانی و مداخلات جراحی قابل کنترل اند.
بیمار جهت درمان باید با متخصصین زیر مشاوره داشته باشد:
متخصص اعصاب و روان، فیزیوتراپیست، آسیب شناس، متخصص توانبخشی و گاهی اوقات روانشناس.
مداخلات درمانی غیر دارویی
این روش شامل استفاده از ورزش های سبک مثل شنا، کشش عضله، آب درمانی می شود تا تون عضلانی بهبود یافته و شدت انقباضات کم شوند.
اسپلینت ها، پروتز ها، کمپرس سرد یا گرم هم مفید هستند.
مداخلات دارویی
داروهای خوراکی تجویزی مثل باکلوفن، بنزودیازپین، دانترولن، تیزانپدین رایج ترین داروها جهت کمک به کنترل علائم انقباض می باشند.
بوتولونیوم هم مستقیم در عضله درگیر تزریق می شود تا اسپاسم آن از بین رفته و عضله کاملاً فلج شود. استفاده از دارو های تجویزی موثر است اگرچه عوارض نا خواسته هم به دنبال دارد مثل تهوع و سرگیجه.
مداخلات جراحی
محبوب ترین جراحی اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴﺘﻲ، کارگذاشتن پمپ باکلوفن است. این پمپ کوچک در ناحیه شکمی کار گذاشته می شود که دارو را به سمت ستون فقرات از طریق کاتتر آزاد می کند.
این روش بسیار موثر بوده و سبب انتقال سریع دارو به عضله ای می شود که دچار اسپاسم شده است. کمی از دارو طی هر بار آزاد سازی به نخاع فرستاده می شود.
بیشتر بخوانید: ماساژ نقاط ماشه ای
یک متخصص فیزیوتراپی می تواند راه کارهای مناسبی را برای درمان اﺳﭙﺎﺳﺘﻴﺴﻴتی ارائه دهد و شما را در استفاده از انواع اسپیلنت ها، ماساژ ها، کشش ها و کمپرس های سرد و گرم راهنمایی کنند.
برای تنظیم وقت ملاقات با متخصصین فیزیوتراپی در کلینیک یادمان واقع در غرب تهران با شماره های زیر تماس بگیرید.
شماره های تماس کلینیک فیزیوتراپی یادمان : 02188088541 / 02188074196