نحوه و الگوی راه رفتن تعدادی از کودکان در برخی از مراحل زندگی خود طبیعی نیست. اگرچه برخی از این مشکلات با بزرگ شدن کودک بهبود پیدا می کند تعدادی دیگر با انجام دادن تمرینات تجویز شده توسط متخصص فیزیوتراپی کودکان اصلاح می گردد.
گاهی اوقات مشکل کودک شدیدتر است و برای اصلاح اختلال در الگوی راه رفتن او انجام عمل جراحی ضروری است.
باید کودک توسط متخصص کودکان و متخصص فیزیوتراپی کودکانه ارزیابی شود تا بهترین روش برای اصلاح اختلال در الگوی راه رفتن کودک مورد استفاده قرار بگیرد.
منظور از اختلال در الگوی راه رفتن چیست؟
منظور از نحوه راه رفتن یک فرد الگوی حرکتی او است. انواع مختلفی از سبک های راه رفتن وجود دارد که طبیعی در نظر گرفته می شوند.
با گذر زمان و بزرگ شدن کودک نحوه راه رفتن او نیز تغییر خواهد کرد.
- کودکان یک ساله قدم های کوچکی بر می دارند و در هنگام راه رفتن بازی خود را تکان نمی دهند. هنگامی که پای آنها روی زمین قرار می گیرد سینه پا اولین قسمتی است که با زمین تماس خواهد داشت.
- در سن ۱۸ ماهگی اکثر کودکان ابتدا پاشنه پای خود را روی زمین می گذارند و بازوهای خود هنگام راه رفتن تکان می دهند اما همچنان فاصله پای آنها زیاد است تا تعادل داشته باشند.
- در سن سه سالگی الگوی راه رفتن آنها شباهت بیشتری به نحوه راه رفتن افراد بزرگسال دارد و پای آنها به هم نزدیک تر شده است اما هنوز زانوی آنها خم است .
- در سن ۷ تا ۹ سالگی مانند یک فرد بزرگسال راه می روند.
الگوی صحیح راه رفتن به فاکتورهای مختلفی از قبیل بینایی، گوش میانی، مغز، طناب نخاعی، عضلات، اعصاب، استخوانها و مفاصل بدن ارتباط دارد.
در صورتی که هر یک از این اعضا یا سیستم ها دچار اختلال شوند بر نحوه راه رفتن افراد تاثیر خواهند گذاشت.
برخی از این موارد باعث بروز مشکلات شدید یا کوتاه مدت از قبیل پیچ خوردگی مچ پا خواهند شد.
برخی دیگر نیز مزمن یا دائمی هستند مانند اختلاف مادرزادی طول پاها.
در مواردی که اختلال در الگوی راه رفتن بر عملکرد کودک برای انجام امور روزمره مانند رفتن به مدرسه، بازی کردن با کودکان یا رفتن به پارک تاثیر منفی گذاشته است مراجعه به پزشک ضروری است.
برخی از اختلالات مرتبط با نحوه راه رفتن فقط از لحاظ زیبایی مشکل ایجاد کرده اند، به عبارتی کودک از لحاظ ساختاری و عملکردی هیچ مشکلی ندارد.
برخی دیگر از این اختلالات باعث بروز درد می شوند و بر عملکرد حرکتی کودک تاثیرات منفی می گذارند.
در این شرایط کودک مدام زمین می خورد، توانایی او برای بازی کردن با دوستانش کاهش پیدا می کند و برای راه رفتن باید انرژی زیادی را صرف کند.
دلایل بروز اختلال در الگوی راه رفتن شامل چه مواردی است؟
علت بد راه رفتن کودکان چیست؟
برخی از علل غیر عادی بودن نحوه راه رفتن به شرح زیر است:
پس پلانوس یا صافی کف پا
قبل از سن ۵ تا ۶ سالگی کف پای اکثر کودکان در هنگام ایستادن صاف به نظر می رسد.
در این دوران پای کودک بسیار انعطاف پذیر است و یک لایه بافت چربی روی قوس کف پای او را می پوشاند.
در صورتی که صافی کف پای کودک تا سن ۸ سالگی از بین نرفت کودک دچار درد زیاد خواهد شد و باید توسط متخصص کودکان یا متخصص فیزیوتراپی کودکان ارزیابی شود.
در مواردی که کف پا انعطاف پذیر است و باعث بروز درد نشده نیازی به استفاده از کفی طبی نیست.
چرخش انگشتان پا به سمت داخل یا پنجه کبوتری
در این حالت انگشتان پای کودکان به سمت داخل منحرف شده است. شایع ترین دلایل بروز این مشکل به شرح زیر است:
- چرخش استخوان ران به سمت داخل یک اختلال شایع در کودکان است و معمولاً تا سن ۱۰ سالگی بهبود پیدا می کند.
- چرخش استخوان تیبیا به سمت داخل شایع ترین علت پنجه کبوتری است و تا سن ۸ سالگی بدون نیاز به درمان بهبود پیدا می کند.
- چرخش پا به سمت داخل در میان کودکان زیر ۵ سال شایع است و معمولاً تا سن پنج سالگی بهبود پیدا می کند. انجام دادن تمرینات ورزشی سبک به اصلاح سریع تر پا کمک خواهد کرد.
ژنو واروس یا پا پرانتزی
منظور از پا پرانتزی اختلالی است که در حالت ایستاده، مچ پاها به هم نزدیک می شوند حال آنکه زانوها از یکدیگر فاصله می گیرند.
پا پرانتزی تا سن ۳ سالگی در کودکان شایع است.
در صورتی که پای کودک صاف نشد، بدتر گردید، یا باعث بروز درد و بدتر شدن وضعیت یک پا شده باشد مراجعه به متخصص فیزیوتراپی ضروری است.
در این شرایط معمولا کودک دچار لنگی می شود و قد کوتاهی خواهد داشت.
در برخی موارد پای پرانتزی به علت کمبود ویتامین دی یا راشیتیسم به وجود می آید و کودک به اقدامات پزشکی نیاز دارد.
ژنو واروم یا پای ضربدری
در این اختلال هنگام ایستادن زانو ها به یکدیگر نزدیک می شوند و مچ پاها از هم فاصله می گیرند.
هنگامی که زانوهای کودک به هم برخورد می کنند قادر نیست درست راه برود.
پای ضربدری در برخی از مراحل رشد کودکان طبیعی است و معمولا تا سن ۸ سالگی بهبود پیدا می کند.
در صورتی که یک پا بیش از پای دیگر خم شده باشد، وضعیت آن با بزرگ شدن کودک بدتر شود، کودک برای راه رفتن مشکل داشته باشد و دچار درد شود مراجعه به پزشک یا متخصص فیزیوتراپی کودکان برای انجام اقدامات اولیه ضروری است.
بیشتر بخوانید : فیزیوتراپی و درمان پای ضربدری
حالت راه رفتن برای تسکین درد
کودکانی که دچار آسیب دیدگی یک قسمت از پا شده اند به علت بروز درد درست راه نمی روند. برخی از این موارد به شرح زیر است:
- بیماری های شدید باعث بروز درد ناشی از کشیدگی عضله و تاندون ساق پا و تحت فشار قرار گرفتن استخوان پاشنه می شوند که اغلب به فعالیت بیش از حد کودکان در حال رشد ارتباط دارد.
- پیچ خوردگی مچ پا زمانی رخ می دهد که یکی از رباط های مچ پا بیش از حد کشیده شود و باعث بروز درد، تورم و کبودی گردد.
در این موارد کودک به علت درد دچار لنگی پا خواهد شد. دلایل متعددی در بروز لنگی پا نقش دارند که به شرح زیر هستند:
- التهاب گذرای مفصل یا تحریک پذیری ران معمولاً پس از یک بیماری ویروسی در کودکان ۳ تا ۸ سال به وجود می آید و باعث بروز درد و سفتی مفصل ران خواهد شد. در این شرایط پزشک به طور کامل ارزیابی بیمار می پردازد تا سایر دلایل احتمالی را رد کند.
- بیماری پرتس بیشتر در کودکان ۴ تا ۸ سال و به علت گردش نامناسب خون در مفصل گوی و کاسه قسمت فوقانی استخوان ران به وجود می آید.
- لغزش سر استخوان ران صفحه رشد ران را درگیر می کند اما درد در ناحیه زانو احساس خواهد شد. طول یکی از پاهای کودکان مبتلا به این اختلال کوتاه تر از دیگری است و معمولاً در هنگام راه رفتن پای آنها به سمت داخل منحرف می شود. گاهی اوقات برای درمان این اختلال انجام جراحی اورژانسی توصیه می شود. معمولاً پسران سیزده ساله و دختران ۱۲ ساله به این بیماری مبتلا می شوند اما احتمال بروز آن در کودکان کوچکتر نیز وجود دارد. به طور کلی کودکانی که دچار چاقی و اضافه وزن هستند بیشتر با این اختلال مواجه خواهند شد.
- شکستگی های فشاری یا سندروم استفاده بیش از حد در کودکان بالای ۱۰ سال شایع است.
فلج مغزی
فلج مغزی یک نوع ناتوانی جسمانی است که بر روی نحوه راه رفتن کودک، حجم عضلات و حالت بدن او تاثیر می گذارد.
فلج مغزی به علت آسیب دیدگی مغز نوزاد در دوران بارداری و زایمان و پس از آن به وجود می آید.
این اختلال معمولاً در سال های اول زندگی کودک تشخیص داده می شود و به صورت خفیف تا بسیار شدید روز خواهد کرد.
فلج مغزی یک اختلال دائمی محسوب می شود که برای بهبود سلامت بیمار حضور یک تیم از متخصصین ضروری است.
در صورتی که کودک با یک طرف از بدن خود راحت تر حرکت می کند یا اینکه عضلات او سفت هستند ارزیابی توسط متخصص فیزیوتراپی کودکان ضروری است.
متخصص فیزیوتراپی پس از انجام ارزیابی‌های اولیه در صورت لزوم کودک را به متخصص ارجاع خواهد داد.
علل نادر اختلال در الگوی راه رفتن
- عفونت ها
- سرطان یا تومورهای مغز و استخوان، لوکمی
- آرتریت روماتوئید که مفاصل را درگیر می کند و باعث بروز درد می شود.
- اختلال تبدیلی که کودک به علت مشکلات مرتبط با سلامت ذهن دچار اختلال در الگوی راه رفتن خواهد شد.
- اختلالات عصبی عضلانی از قبیل دیستروفی عضلانی دوشن که ضعف عضلانی باعث اختلال در الگوی راه رفتن می شود.
- مشکلات مرتبط با سلامت مغز و نخاع ناشی از سکته یا ضربه مغزی بر عملکرد مغز به منظور کنترل حرکات بدن تاثیر می گذارد.
در صورتی که کودک دچار اختلال در الگوی راه رفتن باشد چه مشکلاتی رخ خواهد داد؟
در موارد نادر اختلال نحوه راه رفتن می تواند نشانه یک بیماری جدی باشد.
در صورتی که تغییرات حرکتی کودک بسیار سریع رخ دهند و هیچ گونه آسیب دیدگی جدی مشاهده نشود، کودک مدام زمین بخورد، از هر دو طرف بدن خود به طور یکسان استفاده نکند، برای خوردن مواد غذایی و مایعات مشکل داشته باشد مراجعه فوری به پزشک ضروری است.
در برخی موارد دیگر باید کودک توسط پزشک ارزیابی شود تا علت الگوی نامناسب راه رفتن او ارزیابی گردد.
در صورتی که بیماری کودک درمان نشود مفاصل آسیب خواهد دید و دامنه حرکات او برای دویدن، پریدن یا بازی کردن کاهش خواهد یافت.
در صورت بروز هرگونه مشکلی باید هر چه سریع تر فرایند درمان را شروع کرد تا از بروز اختلالات بیشتر جلوگیری گردد.
اختلال در الگوی راه رفتن کودک چگونه تشخیص داده می شود؟
افرادی که تصور می کنند کودک آنها درست راه نمی رود یا در خانواده آنها سابقه اختلالات حرکتی وجود دارد باید به شرایط کودک خود به عنوان زنگ خطر نگاه کند.
اختلال در الگوی راه رفتن کودک به اشکال از قبیل پای ضربدری، راه رفتن روی انگشتان پا، لنگی کودک، فاصله زیاد پاها از یکدیگر، صافی کف پا، چرخش پا به سمت داخل یا نداشتن سرعت کافی برای راه رفتن نمود پیدا می کند.
گاهی اوقات نامناسب بودن الگوی راه رفتن کودک در هنگام خسته شدن او بدتر می شود.
باید کودک در حین راه رفتن با یا بدون کفش، روی سطوح ناهموار، هنگام بالا رفتن از پله یا تپه ارزیابی شود تا وجود اختلالات حرکتی او تشخیص داده شود.
در صورتی که قدرت و توانایی حرکتی پای کودک با یکدیگر تفاوت دارد باید به متخصص فیزیوتراپی یا متخصص اطفال مراجعه کرد.
در چه شرایطی کودک به کمک متخصص فیزیوتراپی نیاز دارد؟
در مواردی که کودک دچار صافی کف پا، چرخش پا به سمت داخل، پای ضربدری، درد پاشنه، مچ پا یا زانو باشد مراجعه به متخصص فیزیوتراپی ضروری است.
در صورتی که هر گونه تغییری در الگوی راه رفتن کودک به وجود بیاید مانند لنگی بدون تصادف یا ضربه و ضعیف شدن دست یا پاها بهتر است کودک توسط متخصص فیزیوتراپی ارزیابی شود.
پس از آنکه احتمال وجود هرگونه بیماری توسط پزشک رد شد کودک را به متخصص فیزیوتراپی ارجاع خواهد داد.
در مواردی که کودک دچار یک بیماری جدی شده باشد حضور متخصص فیزیوتراپی در کنار پزشک برای تسریع فرایند بهبود ضروری خواهد بود.
آیا الگوی نامناسب راه رفتن نگران کننده است؟
در صورتی که موارد زیر در کودک وجود داشته باشد مراجعه به پزشک ضروری است:
- در صورت لنگی پا و تحمیل وزن بدن به یک پا مراجعه فوری به پزشک ضروری است زیرا احتمال آن که کودک دچار آسیب دیدگی مفصل شده باشد وجود دارد.
- تغییرات جدید در نحوه راه رفتن کودک
- اختلاف در نحوه حرکت کردن یا ظاهر پای راست و چپ در برخی موارد به معنای اختلال در عملکرد مغز و نخاع است و کودک باید فورا توسط پزشک بررسی شود.
- شکایت داشتن کودک از درد در پای ساق پای خود
- از دست دادن تعادل و زمین خوردن بیش از حد کودک نسبت به همسالان خود را نباید نادیده گرفت. معمولاً برخی از کودکان در مقایسه با دیگران هماهنگی کمتری دارند به ویژه کودکانی که با وزن کم و پیش از موعد متولد می شوند، در این حالت نیز با مراجعه به پزشک و ارزیابی کودک ضروری است. در صورتی که کودک تعادل و هماهنگی خوبی داشته باشد اما تغییر در الگوی راه رفتن جلب توجه کنند باید به لحاظ مشکلات مرتبط با مغز یا نخاع بررسی گردد.
- در صورتی که الگوی راه رفتن کودک بدتر شود و رو به بهبود نرود.
- در صورتی که کودک بیش از سه سال دارد و هنوز روی انگشتان خود راه می رود.
فیزیوتراپی چه کمکی به کودکان مبتلا به اختلال در الگوی راه رفتن می کند؟
متخصص فیزیوتراپی با پزشک همکاری نزدیکی دارد تا کودک به شرایط مطلوب دست پیدا کند.
متخصص فیزیوتراپی در زمینه تجزیه و تحلیل الگوی راه رفتن کودک تخصص دارد و در صورتی که کودک به متخصص اطفال نیاز داشته باشد اقدامات لازم را انجام خواهد داد.
پس از آن که علت درست راه نرفتن کودک مشخص شد متخصص فیزیوتراپی فرآیند درمان را شروع خواهد کرد.
برنامه درمان کودک به علت بروز مشکل او بستگی دارد.
متخصص فیزیوتراپی به بهبود توانایی جسمانی کودک، کشش عضلات، بهبود تعادل و هماهنگی بدن می پردازد. تا عملکرد کودک برای راه رفتن، دویدن، شنا کردن، بازی کردن و رقصیدن افزایش پیدا کند.
آموزش
متخصص فیزیوتراپی علت بروز مشکل کودک و نحوه درمان آن را برای پدر و مادرش توضیح خواهد دا. این امر شامل موارد زیر است:
- کناره گیری از ورزش تا زمان بهبود درد
- ماساژ درمانی یا استفاده از کمپرس یخ
- مراجعه به متخصص در صورت لزوم
- انجام دادن فعالیت های ورزشی و سرگرمی مناسب
حرکات کششی
هنگامی که کودک بزرگ می شود سرعت رشد استخوان ها بیشتر از عضلاتش است. این امر باعث سفتی عضلات خواهد شد.
در صورتی که علت مشکل کودک سفتی عضله باشد متخصص فیزیوتراپی نحوه انجام تمرینات کششی را در آموزش خواهد داد.
برای کسب نتایج بهتر از درمان باید حرکات کششی هر روز انجام شود.
تمرینات تقویتی
در مواردی که برخی از عضلات بدن قوی تر از عضلات کمر شکم یا پا هستند کودک دچار عدم تعادل عضلانی و مشکلات راه رفتن خواهد شد.
متخصص فیزیوتراپی بر عضلات ضعیف بدن تمرکز می کند تا با تقویت آنها به بهبود راه رفتن کودک کمک نماید.
باید عضلات مرکزی، شکم، کمر و ران کودکان قوی باشد. به همین دلیل انجام دادن تمرینات ورزشی مخصوص باعث تقویت این عضلات می شود.
برخی از این تمرینات عبارتند از:
- پرت کردن مهره ها درون ظرف مخصوص ضمن حفظ تعادل زانوها
- راه رفتن روی دستها ضمن نگه داشتن مچ پا
- انجام دادن بازی هایی که با حرکات اسکات به منظور برداشتن اسباب بازی از روی زمین یا قرار دادن آنها روی سطح بالاتر همراه است و کودک باید روی پنجه خود بایستد باعث تقویت پاها خواهد شد.
چگونه به کودک برای انجام دادن تمرینات ورزشی کمک کنیم؟
گاهی اوقات انجام دادن تمرینات کششی و تقویتی برای کودک دشوار است یا تمایلی به انجام آنها ندارد.
در چنین مواردی بهتر است از نکات زیر پیروی نمود:
- یادآوری کردن حرکات ورزشی با قرار دادن تصویر آنها روی در یخچال یا اتاق کودک
- استفاده از برچسب های جایزه به منظور تشویق کردن کودک برای انجام حرکات ورزشی
- ورزش کردن مقابل تلویزیون و استراحت کردن در هنگام پخش آگهی بازرگانی
- به وجد آوردن کودک با ترانه خواندن یا بازی کردن به منظور فعالیت بیشتر
- صحبت کردن با کودکان بزرگتر و تصمیم گیری در خصوص استفاده از یک یادآور مناسب برای انجام فعالیت ورزشی روزانه
- ورزش کردن در ساعاتی که کودک خسته نیست به منظور کسب نتایج بهتر
وسایل کمکی
متخصص فیزیوتراپی نحوه استفاده از وسایل کمکی مانند عصا و واکر را به کودک آموزش می دهد. تا ضمن بهبود آسیب ایجاد شده، راحت تر راه برود.
کفش مناسب
استفاده از کفش مناسب که از پا و ساق پای کودکان محافظت می کند اهمیت زیادی دارد.
متخصص فیزیوتراپی به بررسی کفش کودک می پردازد و در صورت لزوم کفش بهتری را سفارش می دهد.
کفی طبی
گاهی اوقات کودک علاوه بر کفش مناسب به کفی یا بریس مخصوص پا نیاز دارد. تا از او در هنگام راه رفتن محافظت نماید.
در چنین شرایطی متخصص فیزیوتراپی کودک را به متخصص پا پزشک کودکان یا متخصص ارتوپدی ارجاع خواهد داد.
بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی درد پاشنه پا فاشیوپاتی پلانتار
فیزیوتراپیست های ما در کلینیک یادمان شما را در انتخاب کفی ها و کفش های مناسب برای کودکان راهنمایی خواهند کرد و تمرینات مفید برای او را به شما آموزش خواهند داد.
برای دریافت نوبت فیزیوتراپی در غرب تهران با شماره های 02188088541 / 02188074196 تماس بگیرید.
سلام ممنون از وقتی که برای این مقاله ی ارزشمند گذاشتید.عالی بود
سلامت باشید