فیزیوتراپی مثانه و روده

زنان و مردان می توانند به انواع مختلفی از مشکلات مثانه، روده و دیگر ارگان های لگنی دچار می شوند. کنترل ضعیف مثانه، روده یا هر نوع درد لگنی شایع ترین معضل در این زمینه محسوب می شوند. فیزیوتراپی و تقویت عضلات کف لگن می تواند نقش قابل توجهی در درمان این معضل ایفا کند.

رایج ترین مسائل شامل شرایط زیر هستند. درمان ها برای افراد متنوع هستند و معمولا آموزش و تمرین های خاصی را در بر میگیرد.

بی اختیاری

21% استرالیایی ها که دارای سن بیشتر از 15 هستند دچار بی اختیاری ادرار (UI) ، بی اختیاری مدفوع (FI) یا هر دو هستند.

بی اختیاری ادرار به معنای ترشح ناگهانی ادرار از مثانه است.

شایع ترین علل بی اختیاری ادرار عبارتند از استرس جسمی همانند ورزش یا سرفه- بی اختیاری ادراری استرسی (SUI)، نیاز به دویدن برای رفتن به دستشویی و نرفتن به موقع به دستشویی- بی اختیاری ادرار اضطراری (UUI)، یا زمانی که مثانه به درستی دفع نمی شود و خیلی پر می شود.

بی اختیاری مدفوع ترشح تصادفی گاز (مدفوع) از روده است که باعث لکه دار شدن لباس زیر می شود.

بی اختیاری ادرار در مردان پس از جراحی/پرتو درمانی غده پروستات بسیار دیده می شود.

 اما بی اختیاری ادرار در زنان پس از زایمان بیشتر قابل مشاهده هستند.

تعداد زیادی از خانم های جوان که مشغول ورزش های سطح بالا هستند نیز به بی اختیاری ادرار یا مدفوع دچار می شوند.

بنابراین، این یک عارضه ای نیست که تنها وابسته به سن باشد. “شایع” به معنای “عادی” نیست- شما مجبور نیستید با آن زندگی کنید.

تکرار ادرار ، اضطرار یا ادرار بیش از حد در طول شب (شب ادراری)

به معنای زیاد رفتن به دستشویی (بیش از 5 الی 7 بار در روز) و یک نوع احساس ناگهانی یا بسیار قوی در مثانه است.

باید سریعا به دستشویی رفته و مثانه را تخلیه کنید و یا بیش از یک بار در طول شب برای تخلیه کردن مثانه باید بیدار شوید.

مثانه برخی افراد ممکن است “مثانه پر کار” باشد که در آن مثانه بار ها منقبض می شود و برخی دیگر قادر نیستند به طور کامل مثانه خود را تخلیه کنند.

یبوست

به معنای دشواری در دفع روده که به شکل مدفوع سخت است. در این مواقع، راه رفتن و مدفوع کردن غیر ممکن است و یا برای تخلیه آن به فشار زیادی نیاز است.

پرولاپس های ارگان های لگن (POP)

مثانه ، روده یا رحم زنان میتواند در مهبل شان ریزش کند. از هر پنج زن استرالیایی، از جمله (هرچند نادر) زنانی که زایمان نکرده اند، یک بار در طول زندگی خود عمل جراحی پرولاپس های ارگان های لگن انجام می دهند.

علائم این بیماری به صورت وجود توده در مهبل، احساس درد یا سنگینی در مهبل، درد کمر و در موارد جدی تر ترشحات و خونریزی بروز می کند.

درد لگن

درد لگن بر بسیاری از زنان و مردان استرالیایی تاثیر می گذارد.

 این درد شامل مواردی همچون درد هنگام تخلیه مثانه یا روده، درد در هنگام رابطه جنسی، درد شدید هنگام پریود، و هر نوع درد دیگری در ناحیه لگن و گاهی اوقات  با عفونت ادراری همراه است.

چه چیزی می تواند علت این مشکل باشد؟

در بیشتر مواقع، این اتفاق ممکن است بیش از یک دلیل داشته باشد.

دلایل عبارتند از:

• عادات سبک زندگی نامناسب (مانند اضافه وزن ، خوردن غذای ناسالم ، نوع تمرینی که انجام می دهید)
• پوسچر نامناسب، به طور کلی یا هنگام ورزش
• عضلات کف لگن ضعیف
• عضلات منقبض کف لگن
• عصب نخاعی یا لگن آسیب دیده
• بافت همبند یا پیوندی آسیب دیده، و حتی محافظت از واکنش های مغز که به سختی کار می کند تا زمانی که شخص فکر میکند در دردسر افتاده است از او محافظت کند.

فیزیوتراپی مثانه چیست؟

فیزیوتراپی مثانه یک روش درمانی غیرتهاجمی است که با هدف بهبود عملکرد مثانه و تقویت عضلات کف لگن انجام می‌شود. این روش به افراد کمک می‌کند تا مشکلاتی مانند بی‌اختیاری ادرار، تکرر ادرار، مثانه بیش‌فعال، و افتادگی مثانه را مدیریت کنند. فیزیوتراپی مثانه معمولاً شامل تمرینات تقویتی عضلات کف لگن، آموزش کنترل مثانه، و در برخی موارد استفاده از دستگاه‌های الکتروتراپی است.

دستگاه فیزیوتراپی مثانه

دستگاه‌های فیزیوتراپی مثانه به طور خاص برای تقویت عضلات کف لگن و بهبود عملکرد عصبی-عضلانی مثانه طراحی شده‌اند. این دستگاه‌ها معمولاً از تحریک الکتریکی (Electrical Stimulation) یا بیوفیدبک (Biofeedback) استفاده می‌کنند.

• تحریک الکتریکی: جریان‌های الکتریکی خفیف به عضلات کف لگن ارسال می‌شود تا آنها را تقویت کرده و کنترل مثانه را بهبود بخشد.
• بیوفیدبک: این دستگاه بازخوردی از فعالیت عضلات کف لگن به کاربر می‌دهد و به فرد کمک می‌کند تا نحوه صحیح انقباض و استراحت این عضلات را یاد بگیرد.

این دستگاه‌ها تحت نظارت متخصص فیزیوتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرند و برای درمان مشکلاتی مانند بی‌اختیاری ادرار، مثانه بیش‌فعال، و افتادگی مثانه مفید هستند.

فیزیوتراپی مثانه چگونه است؟

فیزیوتراپی مثانه شامل مراحل و روش‌های مختلفی است که بسته به مشکل فرد طراحی می‌شود. این روش‌ها عبارت‌اند از:

• آموزش تمرینات کف لگن (مانند تمرینات کگل): این تمرینات به تقویت عضلاتی کمک می‌کنند که کنترل مثانه و ادرار را بر عهده دارند.
• آموزش عادات صحیح دفع: متخصص ممکن است تغییراتی در عادات روزانه مثل مصرف مایعات و زمان‌بندی رفتن به دستشویی پیشنهاد دهد.
• استفاده از دستگاه‌ها: در صورت نیاز، از دستگاه‌های بیوفیدبک یا تحریک الکتریکی برای بهبود عملکرد عضلات و کنترل مثانه استفاده می‌شود.
• تمرینات آرام‌سازی: در مواردی که مثانه بیش‌فعال است، تمرینات آرام‌سازی و تنفس به کاهش اسپاسم‌های غیرارادی کمک می‌کند.

جلسات فیزیوتراپی معمولاً به صورت هفتگی برگزار می‌شوند و تعداد و مدت آنها بسته به شدت مشکل فرد متفاوت است.

فیزیوتراپی مثانه بیش‌فعال

در مثانه بیش‌فعال (Overactive Bladder)، فرد دچار تکرر ادرار، فوریت در ادرار کردن، و گاهی بی‌اختیاری می‌شود. فیزیوتراپی در این حالت شامل موارد زیر است:

• تمرینات تقویتی کف لگن: این تمرینات به کنترل بهتر مثانه کمک می‌کنند.
• آموزش کنترل فوریت ادرار: با استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی و تنفس عمیق، فرد یاد می‌گیرد که فوریت ادرار را کنترل کند.
• بازآموزی مثانه (Bladder Retraining): در این روش، فرد یاد می‌گیرد که به تدریج فاصله بین زمان‌های رفتن به دستشویی را افزایش دهد.
• استفاده از تحریک الکتریکی: این روش می‌تواند اسپاسم‌های غیرارادی مثانه را کاهش داده و عملکرد آن را بهبود بخشد.

فیزیوتراپی افتادگی مثانه

افتادگی مثانه (Cystocele) زمانی رخ می‌دهد که مثانه به دلیل ضعف عضلات کف لگن به سمت واژن افتادگی پیدا می‌کند. فیزیوتراپی در این شرایط عبارت است از:

• تمرینات کگل: این تمرینات برای تقویت عضلات کف لگن و جلوگیری از پیشرفت افتادگی استفاده می‌شود.
• بیوفیدبک: این روش کمک می‌کند تا فرد یاد بگیرد چگونه عضلات کف لگن خود را به درستی منقبض کند.
• تمرینات تقویتی لگن: علاوه بر کگل، تمرینات پیشرفته‌تری برای افزایش استحکام عضلات لگن انجام می‌شود.
• مشاوره در مورد وضعیت بدنی: متخصص ممکن است نحوه صحیح ایستادن، نشستن، و بلند کردن اجسام را آموزش دهد تا از فشار اضافی به کف لگن جلوگیری شود.

این روش‌ها می‌توانند در مراحل اولیه افتادگی مثانه بسیار مؤثر باشند و از نیاز به جراحی جلوگیری کنند.

چگونه باید تشخیص داد که یک مشکل به فیزیوتراپی و یا دیگر مراقبت های پزشکی نیاز دارد؟

در صورت بروز از دست دادن ناگهانی کنترل مثانه و روده (بی اختیاری و / یا یبوست مثانه یا روده)، درد شدید کمر و بی حسی در ناحیه ‘زینی’ (مانند کشاله ران، ران پایینی و ران درونی که قادر به لمس زین هستند)، باید فورا به مراقبت های پزشکی رجوع کرد.

این علائم می توانند در اثر شرایط نادر و جدی بیمار آشکار شوند که شامل تورم شدید اطراف اعصاب نخاع می باشد.  در غیر این صورت، فیزیوتراپیست متخصص در زمینه سلامت و فیزیوتراپی مثانه و روده قادر به تشخیص و درمان و همچنین ایجاد ارتباط با سایر متخصصان حرفه ای پزشکی در صورت نیاز خواهد بود.

آیا در صورت عدم کنترل مثانه و روده پس از عمل جراحی، باید نگران بود؟

جراحی های خاص ممکن است به افزایش خطر ابتلا به کنترل ضعیف مثانه یا روده بیانجامد.

به عنوان مثال ، تا سقف 87% از مردان پس از عمل جراحی پروستات می توانند به بی اختیاری ادرار دچار شوند.

اما یک سال پس از عمل جراحی و با کمک فیزیوتراپی مثانه، اغلب مردان بهبود می یابند و یا درمان می شوند.

برداشتن پروستات در عمل جراحی یا از بین بردن آن از طریق پرتو درمانی میتواند باعث شود مثانه به خوبی ادرار را نگه دارد.

زنانی که در هنگام زایمان دارای پارگی درجه سوم یا چهارم (در عضلات اسفنکتر مقعد) هستند نیز در معرض خطر کنترل ضعیف روده قرار دارند.

هر چند، این عدم کنترل تا زمان رسیدن به یائسگی هرگز در زنان رخ نمی دهد.

فیزیوتراپی چگونه به توانایی در دفع ادرار یا مدفوع کمک می کند؟

فیزیوتراپی کف لگن می تواند از طریق موارد زیر برای رفع این مشکل سودمند باشد:

آموزش و مشاوره

توضیح اینکه چرا این مشکل به وجود می آید و قادر کردن آن ها در تغییر دادن عادات سبک زندگی که باعث بروز این نوع مشکلات شده است.

تمرینات عضلات کف لگنی و شکمی

این تمارین باعث تقویت یا شل شدن ماهیچه هایی می شوند که مسئول محافظت یا بسته شدن مثانه و روده هستند.

تمرینات عضلات شکمی ممکن است تاثیرات چشمگیری در کنترل صحیح تنفس ، قدرت هسته ای یا کمک به عضلات کف لگن داشته باشد.

یک برنامه تقویتی یا آرامشی به طور ویژه برای این افراد طراحی شده است که شامل گنجاندن این تمارین در فعالیت های روزمره یا سایر فعالیت هایی که مسرت بخش هستند می شود.

شیاف مهبل

برخی زنان قادر هستند از قطعات سلیکونی که درون مهبل قرار گرفته و در کنترل مثانه موثر هستند استفاده کنند.

این قطعه میتواند همانند یک نوار بهداشتی باشد که درون مهبل قرار می گیرد. و اصلا وجود آن احساس نمی شود و به صورت روزانه یا فقط در زمان مورد نیاز در ورزش مورد استفاده قرار میگیرد.

فیزیوتراپی تا چه حد برای مشکلات روده و مثانه تاثیرگذار است؟

تحقیقات انجام شده حاکی از این است که انجام تمرینات عضلات کف لگن به زنان و مردان کمک می کند مثانه و روده خود را کنترل کنند.

برخی از زنانی که دچار بی اختیاری در ادرار هستند به این نکته پی برده اند که  استفاده از یک نوع خاصی از شیاف مهبل که در داخل مهبل پوشیده می شود در کنترل مثانه و گاهی اوقات در علائم پرولاپس ارگان لگن سودمند است.

به نظر می رسد ابزارهای ارزیابی و درمانی ویژه ای که فیزیوتراپیست ها در مشکلات روده استفاده می کنند (مانند انواع خاصی از یبوست و بی اختیاری)، منجر به بهبود علائم و ایجاد تفاوتی در کیفیت زندگی می شود.

برای بهبود این شرایط در خانه چه کارهایی می توان انجام داد؟

طرز قرار گرفتن بدن در دستشویی – فیزیوتراپی مثانه

هنگام نشستن در دستشویی، به ویژه در زمان تخلیه روده، از بلوک، کتاب یا کرسی های کوچکی استفاده شود (که زانو ها بالاتر از باسن قرار بگیرند).

به این صورت که کمر صاف و شکم شل باشد. همچنین بازو ها شل شده و روی پا قرار بگیرند.

جلوگیری از فشار آوردن در تخلیه مثانه و روده – فیزیوتراپی مثانه

ابتدا باید آرامش خود را حفظ کرد. زیرا این فشار عضلات کف لگن را درگیر می کند (به دستورالعمل های زیر دقت کنید).

در صورتی که در هنگام تخلیه روده هیچ اتفاقی نیفتد، صدایی مانند صدای گاو (ممموووو) ایجاد کنید. (شکم باید به سمت بیرون کشیده شود، سفت نشود و همچنین به سمت داخل کشیده نشود).

نمودار مدفوع بریستول

این نمودار هفت گروه مدفوع را نشان می دهد. هر فردی دارای عادت های مختلف روده ای می باشد. اما نکته قابل توجه این است که مدفوع شما در هنگام دفع نرم و آسان باشد.

نسبت به عضلات کف لگن در موقعیت های مختلف آگاه باشید.

به پشت دراز کشیدن، نشستن و ایستادن در حین ورزش از نوع وزنه برداری

منقبض و شل شدن عضلات کف لگن -فیزیوتراپی مثانه

در هر وضعیتی که راحت هستید تصور کنید که ادرار خود را نگه داشته اید (فشار دادن و بالا بردن ماهیچه های کف لگن در پایین). و سپس به آرامی آن ها را شل کنید.

به گونه ای که با هر دو احساس انقباض و شل شدگی آگاه شوید. سعی کنید تنفس خود را متناسب با تنفس در حین انقباض و شل شدگی تنظیم کنید.

یا، عضله خود را به مدت 3-5 ثانیه قبل از شل شدگی منقبض کنید. این حرکات را 5-10 بار امتحان کنید.

روش کار

قبل از دمیدن در بینی، سرفه، عطسه، بلند کردن یک کودک نو پا ، بلند شدن از صندلی و غیره، سریعا عضلات کف لگن خود را فشار داده و بلند کنید.

چه مدت طول می کشد تا یک احساس عادی مجددا ایجاد شود؟

عادات هر فردی نسبت به فرد دیگری متفاوت است. “عادی” بودن هر کسی حسی است که فقط خود آن شخص احساس می کند.

اکثر افراد متوجه می شوند که تغییرات ناچیزی تفاوت بزرگی در علائم آن ها ایجاد کرده می کند. و آن ها در طول ماه اول احساس بهبودی می کنند.

در صورت امکان، بهبود کامل برای برخی افراد تا یک سال به طول می انجامد.