زمانی که دست خود را بلند می کنید تا به دوست خود سلام کنید یا زانوی خود را بالا می برید تا روی تردمیل پله ای، یک گام دیگر بردارید، این اعمال را کنترل می کنید. سایر اعمال بدن – مثل ضربان قلب، دمای بدن و فشار خون – به صورت غیر ارادی توسط سیستم عصبی کنترل می شود. با کمک تکنیک بیوفیدبک می توانید کنترل بیشتری روی حرکات غیر ارادی بدن تان داشته باشید.
فرد به سریع تر کردن ضربان قلب فکر نمی کند. ضربان قلب خود به خود در پاسخ به محیط، اتفاق می افتد، مثل وقتی که فرد، عصبی یا هیجان زده است یا ورزش می کند. تکنیک بایوفیدبک به فرد کمک می کند کنترل بیشتری روی این اعمال غیرارادی داشته باشد.
این تکنیک، برای کمک به جلوگیری یا درمان عارضه هایی مثل سردرد میگرنی، درد مزمن، بی اختیاری و فشار خون بالا به کار می رود. ایده ای که در پس بیوفیدبک است، این است که با تحت کنترل در آوردن قدرت ذهن و آگاهی از آنچه که در بدن در حال رخ دادن است، می توان کنترل بیشتری روی سلامتی داشت.
بیوفیدبک تراپی چیست؟
محققین دقیقا مطمئن نیستند بیوفیدبک، چگونه و چرا عمل می کند. آن ها تنها می دانند که بایوفیدبک، آرامش را بالا می برد، که خود می تواند به تسکین برخی از عارضه هایی که مرتبط با استرس هستند، کمک کند.
طی یک جلسه بایوفیدبک، الکترودها به پوست متصل می شوند. از حسگرهای انگشتان دست نیز می تواند استفاده شود. این الکترودها/حسگرها، سیگنال هایی به یک مانیتور می فرستند، که یک صدا، نور یا تصویری را نشان می دهد که نشانگر ضربان قلب و تنفس، فشار خون، دمای پوست، تعریق یا فعالیت ماهیچه ای است.
زمانی که فرد، تحت استرس است، این اعمال تغییر می کنند. ضربان قلب سرعت می یابد ، ماهیچه ها منقبض می شوند، فشار خون بالا می رود، فرد شروع به تعریق می کند و تنفس تسریع می شود. فرد می تواند این پاسخ های استرسی را روی مانیتور ببیند و سپس هنگامی که تلاش می کند آن ها را متوقف کند، فیدبک فوری را نیز ببیند.
جلسات بیوفیدبک، معمولا در مطب درمانگر برگزار می شوند اما برنامه های کامپیوتری وجود دارد که حسگر بیوفیدبک را به کامپیوتر شخصی فرد متصل می کند.
درمانگر به فرد کمک می کند تمرینات آرام سازی را انجام دهد، که به او کمک می کند اعمال مختلف بدن را کنترل کند. برای مثال، ممکن است از یک تکنیک آرام سازی برای تعدیل امواج مغزی که هنگام سردرد فعال می شوند، استفاده شود.
از تمرینات آرام سازی مختلفی در درمان به کمک بیوفیدبک استفاده می شود، از جمله:
- تنفس عمیق
- شل کردن عضلات – انقباض و شل کردن متناوب گروه های ماهیچه ای مختلف
- تصویرسازی هدایت شده – تمرکز روی یک تصویر خاص (مثل رنگ و بافت یک پرتقال) به منظور متمرکز کردن ذهن و احساس آرامش بیشتر
- تفکر آگاهانه – متمرکز کردن افکار و رهایی از احساسات منفی
با آرام شدن ضربان قلب، پایین آمدن فشار خون و آرام شدن تنش عضلانی، فورا می توان فیدبک را روی صفحه مشاهده کرد. در نهایت، فرد می آموزد چگونه بدون تجهیزات بیوفیدبک، خودش این اعمال را کنترل کند.
برای بررسی اعمال مختلف بدن، از بیوفیدبک های مختلفی استفاده می شود:
الکترومایوگرام (EMG)
فعالیت و کشش ماهیچه ای را اندازه گیری می کند. ممکن است برای کمردرد، سردرد، اختلالات اضطرابی، بازآموزی ماهیچه پس از آسیب و بی اختیاری نیز استفاده شود.
بیوفیدبک دمایی
دمای پوست را اندازه گیری می کند. ممکن است برای سردرد و بیماری رینود نیز به کار رود.
نوروفیدبک یا الکتروانسفالوگرام (EEG)
نوروفیدبک امواج مغزی را اندازه گیری می کند. ممکن است برای اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD)، صرع و اختلالات تشنجی دیگر نیز به کار رود.
فعالیت الکترودرمال (EDA)
تعریق را اندازه می گیرد و می تواند برای درد و اضطراب نیز استفاده شود.
تغییر ضربان قلب (HRA)
ضربان قلب را اندازه می گیرد. برای اضطراب، آسم، بیماری انسداد مزمن ریوی (COPD) و ضربان قلب نامنظم نیز به کار می رود. هر جلسه درمانی بیوفیدبک، حدود 60-90 دقیقه طول می کشد. معمولا، می توان نتایج بیوفیدبک را طی 10 جلسه یا کمتر مشاهده کرد.
بهبود برخی عارضه ها، مثل فشار خون بالا می تواند به جلسات بیشتری نیاز داشته باشد.
دستگاه بیوفیدبک چیست؟
بیوفیدبک (Biofeedback) یک روش درمانی و تکنولوژی پیشرفته است که به افراد کمک می‌کند تا فرآیندهای فیزیولوژیکی بدن خود را که معمولاً غیرارادی هستند (مانند ضربان قلب، تنفس، انقباض عضلات، دمای پوست و فعالیت مغزی)، تحت کنترل درآورند. این دستگاه از سنسورها یا الکترودها برای اندازه‌گیری و نمایش این فعالیت‌های بدن استفاده می‌کند. هدف بیوفیدبک، آموزش فرد برای آگاهی از این فعالیت‌ها و تغییر آنها به صورت ارادی است تا سلامت جسمی و روانی بهبود یابد.
این روش در درمان مشکلات متعددی مانند استرس، اضطراب، میگرن، سردردهای تنشی، بی‌اختیاری ادرار، دردهای مزمن و اختلالات دستگاه گوارش استفاده می‌شود. دستگاه بیوفیدبک اطلاعاتی را از بدن به صورت صوتی یا تصویری ارائه می‌دهد تا فرد بتواند یاد بگیرد چگونه واکنش‌های بدن خود را مدیریت کند.
کاربردهای بیوفیدبک
بیوفیدبک می تواند به عارضه های بسیاری کمک کند. در اینجا برخی مزایای بیوفیدبک آورده شده است:
بیوفیدبک عضلات کف لگن
بیوفیدبک عضلات کف لگن یکی از کاربردهای رایج بیوفیدبک است که برای درمان مشکلات عضلانی این ناحیه به کار می‌رود. عضلات کف لگن نقش مهمی در کنترل ادرار، مدفوع و عملکرد جنسی دارند. ضعف یا عدم هماهنگی این عضلات می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع، پرولاپس اندام‌های لگنی، یا درد مزمن لگن شود.
در این روش، از حسگرهای الکترود یا پروب‌های داخلی استفاده می‌شود تا فعالیت الکتریکی عضلات کف لگن اندازه‌گیری شود. این اطلاعات به صورت بصری یا صوتی به فرد نمایش داده می‌شود. فرد با کمک این بازخوردها یاد می‌گیرد چگونه عضلات کف لگن را تقویت یا هماهنگ کند. این روش به ویژه در تمرینات پس از زایمان، درمان بی‌اختیاری ادرار و بهبود عملکرد جنسی مؤثر است.
درد مزمن
با کمک به فرد در تشخیص ماهیچه های منقبض و آموختن نحوه شل کردن این ماهیچه ها، بیوفیدبک به کاهش ناراحتی ناشی از عارضه هایی مثل کمردرد، درد شکمی، اختلالات مفصل گیجگاهی-فک تحتانی (TMJ) و فیبرومیالژی برای کاهش درد، بیوفیدبک می تواند برای تمام افراد در تمام سنین، از کودکان تا بزرگسالان مفید باشد.
سردرد
سردرد، یکی از کاربردهای بیوفیدبک است که به بهترین حالت مورد مطالعه قرار گرفته است. فشار عضلانی و استرس می تواند تحریک کننده میگرن و سایر انواع سردرد باشد و می تواند علائم سردرد را بدتر کند.
شواهد خوبی وجود دارد که بیوفیدبک می تواند ماهیچه ها را شل کند و استرس را از بین ببرد تا دفعات تکرار و شدت سردرد کاهش یابد. به نظر می رسد بیوفیدبک، خصوصا زمانی که با دارو تلفیق می شود، برای سردرد بسیار مفید است.
بیوفیدبک روده چیست؟
بیوفیدبک روده یکی از کاربردهای بیوفیدبک است که برای درمان مشکلات مرتبط با عملکرد روده، مانند یبوست مزمن، بی‌اختیاری مدفوع، یا سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) استفاده می‌شود. در این روش، از سنسورهایی برای اندازه‌گیری فعالیت عضلات ناحیه روده و کف لگن استفاده می‌شود. این اطلاعات به صورت بلادرنگ (Real-time) به فرد نمایش داده می‌شود، که به او کمک می‌کند نحوه کنترل عضلات مرتبط با دفع را یاد بگیرد.
برای مثال، در درمان یبوست، این روش می‌تواند به فرد آموزش دهد چگونه عضلات کف لگن را به درستی منقبض و شل کند. یا در افرادی که دچار بی‌اختیاری مدفوع هستند، بیوفیدبک می‌تواند به تقویت عضلات اسفنکتر مقعد کمک کند. این روش یک درمان غیرتهاجمی و مؤثر برای بهبود عملکرد روده است.
بیوفیدبک برای اضطراب
کاهش اضطراب، یکی از شایع ترین کاربردهای یبوفیدبک است. بیوفیدبک به فرد اجازه می دهد نسبت به پاسخ های بدن خود در زمان استرس و اضطراب، هوشیارتر باشد. سپس می توان نحوه کنترل این پاسخ ها را آموخت.
بی اختیاری ادراری
بیوفیدبک می تواند به افرادی که در کنترل نیاز فوری به ادرار مشکل دارند، کمک کند. بیوفیدبک می تواند به زنان کمک کند ماهیچه های کف لگنی را که تخلیه مثانه را کنترل می کنند، پیدا کرده و تقویت کنند.
پس از چند جلسه بیوفیدبک، زنان، قادر خواهند بود احساس نیاز فوری به ادرار و تعداد دفعات آن را کاهش دهند. بیوفیدبک به کودکانی که دچار شب ادراری هستند و افرادی که بی اختیاری دفع دارند نیز کمک می کند. برخلاف داروهایی که برای درمان بی اختیاری به کار می رود، بیوفیدبک باعث اثرات جانبی نمی شود.
فشار خون بالا
اگرچه به نظر می رسد این تکنیک، کمی فشار خون را پایین می آورد، اما بیوفیدبک به اندازه دارو برای کنترل فشار خون موثر نیست.
کاربردهای دیگر بیوفیدبک عبارت اند از:
- اختلال کم توجهی- بیش فعالی (ADHD)
- بیماری مزمن انسداد ریوی (COPD)
- فشار خون بالا
- بیماری رینود
- آسیب
- آسم
- یبوست
- صرع
- روماتیسم مفاصل
بیوفیدبک یبوست
بیوفیدبک برای یبوست مزمن یکی از روش‌های موثر درمانی است که به بهبود عملکرد عضلات کف لگن و روده کمک می‌کند. یبوست می‌تواند ناشی از عدم هماهنگی عضلات کف لگن یا انقباض نادرست عضلات هنگام دفع باشد.
در این روش:
- حسگرهایی (مانند پروب‌های داخلی یا الکترودهای خارجی) در ناحیه مقعد یا شکم قرار داده می‌شوند تا فعالیت عضلات کف لگن اندازه‌گیری شود.
- اطلاعات فعالیت عضلات به صورت صوتی یا تصویری به بیمار نمایش داده می‌شود.
- بیمار با مشاهده این بازخورد، یاد می‌گیرد چگونه عضلات کف لگن را به درستی منقبض و شل کند.
مزایا
- افزایش آگاهی از عملکرد عضلات.
- درمان غیرتهاجمی و بدون نیاز به جراحی.
- بهبود هماهنگی عضلات کف لگن و رفع انسداد عملکردی.
موارد کاربرد
- یبوست عملکردی (یبوستی که ناشی از اختلال عملکرد عضلات کف لگن است).
- سندرم دفع دشوار.
- بیوفیدبک برای یبوست معمولاً به چندین جلسه درمانی نیاز دارد و در بسیاری از موارد نتایج مثبتی به همراه دارد.
بیوفیدبک مثانه
بیوفیدبک برای مثانه یکی از روش‌های مؤثر در درمان اختلالات ادراری است که به کمک تقویت عضلات کف لگن و بهبود هماهنگی آنها انجام می‌شود. این روش به خصوص برای افرادی که از بی‌اختیاری ادرار، تکرر ادرار، یا مشکلات مربوط به تخلیه مثانه رنج می‌برند، کاربرد دارد.
در این روش:
- حسگرهایی در ناحیه کف لگن یا اطراف مثانه قرار داده می‌شوند تا فعالیت عضلات مرتبط با مثانه اندازه‌گیری شود.
- بیمار بازخوردهای بصری یا صوتی دریافت می‌کند تا نحوه کنترل عضلات کف لگن را یاد بگیرد.
- این تمرینات به تقویت عضلات کف لگن، افزایش کنترل مثانه، و کاهش علائم بی‌اختیاری کمک می‌کنند.
کاربردهای بیوفیدبک مثانه
- بی‌اختیاری استرسی: ادرار ناخواسته هنگام سرفه، عطسه یا فعالیت بدنی.
- بی‌اختیاری فوریتی: نیاز ناگهانی و شدید به دفع ادرار.
- پرولاپس اندام‌های لگنی: افتادگی مثانه یا سایر اندام‌های لگنی.
- مشکلات ناشی از جراحی یا زایمان.
مزایا
- روش غیرتهاجمی.
- کاهش نیاز به داروها یا جراحی.
- بهبود کیفیت زندگی.
مدت درمان: معمولاً ۱۰ تا ۲۰ جلسه بیوفیدبک برای بهبود مشکلات مثانه کافی است، اما تعداد جلسات به شدت مشکل بستگی دارد.
بیوفیدبک صورت
بیوفیدبک صورت یکی از روش‌های مؤثر برای درمان مشکلات مربوط به عضلات و اعصاب صورت است. در این روش، فعالیت عضلات صورت با استفاده از سنسورهای دقیق اندازه‌گیری می‌شود و بیمار بازخوردی بصری یا صوتی در مورد عملکرد عضلات خود دریافت می‌کند. این بازخورد به بیمار کمک می‌کند تا یاد بگیرد چگونه عضلات صورت را بهتر کنترل کند یا آنها را تقویت کند.
کاربردهای بیوفیدبک صورت
فلج بل (Bell’s Palsy):
در فلج بل که باعث ضعف یا فلج موقت عضلات یک طرف صورت می‌شود، بیوفیدبک می‌تواند به بازآموزی و تقویت عضلات کمک کند.
اختلالات حرکتی صورت:
مشکلاتی مانند اسپاسم عضلانی یا انقباض غیرارادی عضلات صورت (دیستونی) با بیوفیدبک قابل درمان هستند.
بهبود تقارن عضلات صورت:
در شرایطی که یکی از طرف‌های صورت ضعیف‌تر از طرف دیگر است (مانند پس از سکته مغزی)، بیوفیدبک به تقویت عضلات ضعیف و بازگرداندن تقارن کمک می‌کند.
بهبود در بازیابی پس از جراحی‌های صورت:
پس از جراحی‌هایی مانند جراحی زیبایی یا ترمیمی، بیوفیدبک به بازآموزی عملکرد طبیعی عضلات کمک می‌کند.
درمان دردهای فکی و صورتی:
مشکلاتی مانند سندرم مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ) یا دردهای ناشی از تنش عضلات فک با کمک بیوفیدبک قابل مدیریت هستند.
روش کار بیوفیدبک صورت
- سنسورهای خاص روی نواحی صورت قرار می‌گیرند تا فعالیت عضلات را ثبت کنند.
- بازخورد در قالب اطلاعات بصری (مانند نمودار یا اعداد) یا صوتی به بیمار ارائه می‌شود.
- بیمار با مشاهده این بازخوردها یاد می‌گیرد که چگونه عضلات خود را به درستی شل یا منقبض کند.
مزایای بیوفیدبک صورت
- روشی غیرتهاجمی و بدون عوارض جانبی.
- افزایش آگاهی بیمار از عملکرد عضلات صورت.
- بهبود سریع‌تر عملکرد عضلات و رفع مشکلات حرکتی.
- مؤثر در کاهش دردهای مزمن صورت و فک.
بیوفیدبک در روانشناسی
بیوفیدبک در روانشناسی برای کمک به مدیریت و کاهش استرس، اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روانی استفاده می‌شود. این روش به افراد آموزش می‌دهد چگونه واکنش‌های فیزیولوژیکی بدن خود را که به استرس و هیجانات مرتبط هستند، کنترل کنند. برای مثال، با استفاده از بیوفیدبک می‌توان تنش عضلانی، ضربان قلب، یا الگوهای تنفسی را تنظیم کرد.
یکی از کاربردهای رایج در روانشناسی، استفاده از نوروفیدبک (Neurofeedback) است که بر فعالیت امواج مغزی تمرکز دارد. این روش برای درمان اختلالاتی مانند اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)، اضطراب، افسردگی، و حتی اختلالات خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیوفیدبک به افراد کمک می‌کند تا الگوهای مغزی یا فیزیولوژیکی ناسالم را شناسایی کرده و آنها را تغییر دهند.
در روانشناسی، بیوفیدبک به عنوان یک روش مکمل در کنار درمان‌های دیگر مانند روان‌درمانی یا دارودرمانی به کار می‌رود و می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک کند.
عوارض بیوفیدبک
بیوفیدبک به طور کلی یک روش ایمن و غیرتهاجمی است و معمولاً عوارض جدی ندارد. با این حال، مانند هر روش درمانی، ممکن است در برخی موارد محدود عوارض یا مشکلاتی ایجاد شود که شامل موارد زیر است:
- احساس ناراحتی: در برخی افراد، حسگرهایی که روی پوست یا در نواحی خاص بدن (مانند پروب‌های داخلی) نصب می‌شوند، ممکن است باعث ناراحتی یا حساسیت شوند.
- افزایش اضطراب یا استرس: گاهی اوقات افراد ممکن است به دلیل تمرکز زیاد بر عملکرد بدن یا تلاش برای دستیابی به نتایج سریع، دچار استرس شوند.
- ناموفق بودن درمان: در برخی افراد، بیوفیدبک ممکن است تأثیر کافی نداشته باشد و باعث ناامیدی شود. این موضوع بیشتر به شرایط فرد و نوع بیماری یا مشکل بستگی دارد.
- حساسیت پوستی: در موارد نادر، برخی افراد ممکن است به چسب الکترودها یا مواد استفاده‌شده در دستگاه حساسیت نشان دهند.
توجه داشته باشید که برای کاهش احتمال عوارض، باید این روش تحت نظر متخصص باتجربه انجام شود و دستگاه‌ها به درستی تنظیم شوند.
هزینه بیوفیدبک
هزینه بیوفیدبک به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله نوع مشکل درمانی، تعداد جلسات مورد نیاز، نوع دستگاه بیوفیدبک، و محل یا کلینیکی که درمان در آن انجام می‌شود.
- هزینه هر جلسه: در ایران، هزینه هر جلسه بیوفیدبک ممکن است بین ۲۰۰ هزار تومان تا ۱ میلیون تومان یا حتی بیشتر باشد. این هزینه به نوع درمان (مثلاً درمان یبوست، بی‌اختیاری یا مشکلات روانی) و نوع تجهیزات بستگی دارد.
- تعداد جلسات: تعداد جلسات معمولاً بین ۵ تا ۲۰ جلسه متغیر است. برای مثال، مشکلات عضلات کف لگن یا مثانه ممکن است به تعداد جلسات بیشتری نیاز داشته باشد.
- هزینه دستگاه‌های خانگی: اگر فرد بخواهد دستگاه بیوفیدبک خانگی خریداری کند، هزینه آن می‌تواند بین ۵ تا ۳۰ میلیون تومان یا بیشتر باشد، بسته به نوع و کیفیت دستگاه.
توصیه می‌شود قبل از شروع درمان، با متخصص مشورت کرده و از هزینه‌های دقیق مطلع شوید.
بیوفیدبک در فیزیوتراپی
بیوفیدبک در فیزیوتراپی یکی از ابزارهای پیشرفته است که برای بهبود عملکرد عضلات، کاهش درد، و بازیابی حرکت در بیماران استفاده می‌شود. این روش به بیماران کمک می‌کند تا آگاهی بیشتری از فعالیت عضلات خود پیدا کنند و یاد بگیرند چگونه آنها را به درستی کنترل کنند. بیوفیدبک از سنسورها و دستگاه‌هایی استفاده می‌کند که فعالیت الکتریکی عضلات (EMG) را اندازه‌گیری کرده و به صورت بصری یا صوتی به بیمار نمایش می‌دهند.
کاربردهای بیوفیدبک در فیزیوتراپی
تقویت عضلات ضعیف:
بیوفیدبک به بیماران کمک می‌کند تا عضلات ضعیف را شناسایی کرده و تمرینات مناسبی برای تقویت آنها انجام دهند.
بازآموزی عضلات پس از آسیب یا جراحی:
پس از جراحی یا آسیب‌هایی مانند پارگی رباط‌ها، بازآموزی عملکرد عضلات بسیار مهم است. بیوفیدبک در این فرآیند کمک می‌کند.
درمان دردهای مزمن عضلانی:
دردهای ناشی از تنش عضلانی (مانند گردن درد یا کمردرد) با کمک بیوفیدبک مدیریت می‌شوند.
درمان مشکلات کف لگن:
برای اختلالاتی مانند بی‌اختیاری ادرار و مدفوع یا پرولاپس اندام‌های لگنی، بیوفیدبک در فیزیوتراپی کف لگن بسیار کاربرد دارد.
بهبود هماهنگی و تعادل عضلات:
در مشکلاتی مانند فلج، سکته مغزی یا آسیب‌های عصبی، بیوفیدبک به بازآموزی هماهنگی عضلات کمک می‌کند.
مزایای استفاده از بیوفیدبک در فیزیوتراپی
- بهبود سریع‌تر عملکرد عضلات.
- کاهش وابستگی به داروهای ضددرد.
- روشی غیرتهاجمی و ایمن.
- افزایش آگاهی بیمار از بدن خود و توانایی‌هایش.
آغاز درمان به کمک بیوفیدبک
متخصصان مختلفی در حوزه سلامت، خدمات درمانی به کمک بیوفیدبک را ارائه می دهند، از جمله روان پزشکان، روان شناسان و پزشکان عمومی.
متخصصان ما به شما خواهند گفت که با توجه به وضعیت یا بیماری خاصی که دارید، آیا بیوفیدبک برای شما گزینه مناسبی هست یا خیر و می توانند در صورت تشخیص تاثیر بیوفیدبک در روند بهبود شما آن را اجرا کنند.
برای دریافت نوبت می توانید با شماره های 02188088541 – 02188074196 تماس بگیرید.