شانه یکی از پیچیده‌ترین و متحرک‌ترین مفاصل بدن انسان است که توانایی انجام حرکات گوناگون را فراهم می‌کند. این مفصل از ترکیب استخوان‌های بازو (هومروس)، کتف (اسکاپولا) و ترقوه (کلاویکل) تشکیل شده است. یکی از اجزای مهم اسکاپولا، آکرومیون است که نقش حیاتی در ارتباط با عضلات و تاندون‌های اطراف شانه ایفا می‌کند. در ساختار طبیعی آکرومیون، تنوعات مختلفی دیده می‌شود که از نظر آناتومیک به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند. نوع 2 یکی از شایع‌ترین انواع آکرومیون است که به دلیل شکل خاص خود ممکن است مشکلاتی در عملکرد شانه ایجاد کند.
این مقاله به بررسی آکرومیون نوع 2، تأثیر آن بر مشکلات شانه و محدودیت‌های حرکتی اندام فوقانی می‌پردازد. همچنین به جنبه‌های تشخیصی، درمانی و تمرینات توانبخشی برای کاهش اثرات این اختلال پرداخته می‌شود.
آکرومیون و انواع آن
آکرومیون بخشی از استخوان اسکاپولا است که در بالای مفصل شانه قرار دارد و به عنوان یک نقطه اتصال برای عضلات و تاندون‌ها عمل می‌کند. شکل آکرومیون می‌تواند بر عملکرد شانه و احتمال بروز آسیب‌های مرتبط تأثیر بگذارد. از لحاظ شکل، آکرومیون به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:
- آکرومیون نوع 1 (صاف): این نوع دارای انحنای کمی است و فضای بیشتری برای تاندون‌ها و ساختارهای داخل مفصل فراهم می‌کند.
- آکرومیون نوع 2 (منحنی): در این نوع، آکرومیون دارای انحنا و قوس بیشتری است که ممکن است فضای ساب‌اکرومیال را کاهش دهد.
- آکرومیون نوع 3 (قلاب‌مانند): دارای انحنای شدید و قلاب‌مانند است و بیشترین احتمال ایجاد اختلال در فضای ساب‌اکرومیال را دارد.
آکرومیون نوع 2 به دلیل شکل منحنی خود می‌تواند فشار بیشتری بر ساختارهایی مانند تاندون روتاتور کاف و بورس ساب‌اکرومیال وارد کند، که ممکن است منجر به بروز مشکلاتی نظیر سندرم گیر افتادگی (Impingement Syndrome) و التهاب تاندون‌ها شود.
تأثیر آکرومیون نوع 2 بر مشکلات شانه
1. سندرم گیر افتادگی ساب‌اکرومیال
یکی از شایع‌ترین مشکلات مرتبط با آکرومیون نوع 2، سندرم گیر افتادگی ساب‌اکرومیال است. در این شرایط، فضای بین آکرومیون و سر استخوان بازو کاهش یافته و باعث فشرده شدن ساختارهای نرم مانند تاندون‌های روتاتور کاف و بورس می‌شود. این وضعیت معمولاً با علائم زیر همراه است:
- درد هنگام بالا بردن بازو یا حرکت دادن شانه.
- کاهش دامنه حرکتی شانه.
- ضعف در عضلات شانه به دلیل درد مزمن.
2. التهاب بورس ساب‌اکرومیال
بورس ساب‌اکرومیال یک کیسه پر از مایع است که وظیفه کاهش اصطکاک بین تاندون‌ها و استخوان‌های شانه را بر عهده دارد. در افرادی که دارای آکرومیون نوع 2 هستند، فشار وارد بر این بورس افزایش یافته و منجر به التهاب می‌شود. علائم این وضعیت شامل:
- درد مداوم در جلوی شانه.
- تشدید درد هنگام حرکت بازو.
- حساسیت به لمس در ناحیه شانه.
3. پارگی تاندون روتاتور کاف
در آکرومیون نوع 2، فشار مداوم بر تاندون‌های روتاتور کاف می‌تواند منجر به ساییدگی و در نهایت پارگی این تاندون‌ها شود. این مشکل می‌تواند از یک التهاب خفیف تا پارگی کامل تاندون متغیر باشد و باعث محدودیت شدید در حرکت شانه شود.
4. کاهش دامنه حرکتی و ضعف عضلانی
شکل منحنی آکرومیون نوع 2 می‌تواند باعث کاهش دامنه حرکتی شانه شود، به ویژه در حرکات بالای سر یا چرخش خارجی. این وضعیت، اگر درمان نشود، می‌تواند به ضعف عضلات شانه و اختلال در عملکرد روزمره منجر شود.
نقش آکرومیون نوع 2 در حرکات اندام فوقانی
آکرومیون نوع 2 به دلیل محدود کردن فضای ساب‌اکرومیال، می‌تواند تأثیرات منفی بر حرکات اندام فوقانی داشته باشد. این تأثیرات عبارت‌اند از:
- حرکت بالای سر: افرادی که دارای آکرومیون نوع 2 هستند، ممکن است در انجام حرکات بالای سر (مانند پرتاب توپ یا بلند کردن اجسام) دچار درد و محدودیت شوند.
- چرخش خارجی شانه: انحنای آکرومیون ممکن است مانع حرکت آزادانه سر استخوان بازو در حفره گلنوئید شود و باعث کاهش چرخش خارجی شود.
- فعالیت‌های ورزشی: ورزش‌هایی که نیاز به حرکات تکراری شانه دارند، مانند شنا یا تنیس، می‌توانند باعث تشدید علائم مرتبط با آکرومیون نوع 2 شوند.
روش‌های تشخیص
برای تشخیص مشکلات ناشی از آکرومیون نوع 2، از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود:
- معاینه فیزیکی: پزشک با انجام تست‌های خاص، مانند تست نییر (Neer Test) یا تست هاوکینز-کندی (Hawkins-Kennedy Test)، می‌تواند وجود سندرم گیر افتادگی را ارزیابی کند.
- تصویربرداری رادیولوژیک: عکس‌برداری با اشعه ایکس می‌تواند شکل آکرومیون را نشان دهد و نوع آن را مشخص کند.
- MRI: برای ارزیابی آسیب‌های بافت نرم مانند التهاب یا پارگی تاندون‌ها، تصویربرداری MRI مفید است.
- اولتراسوند: این روش غیرتهاجمی برای بررسی التهاب بورس یا آسیب تاندون‌ها کاربرد دارد.
درمان و مدیریت مشکلات مرتبط با آکرومیون نوع 2
1. درمان غیرجراحی
در بسیاری از موارد، مشکلات مرتبط با آکرومیون نوع 2 می‌توانند با روش‌های غیرجراحی مدیریت شوند:
- استراحت و اصلاح فعالیت‌ها: اجتناب از فعالیت‌هایی که درد را تشدید می‌کنند، می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن یا ناپروکسین برای کاهش درد و التهاب.
- فیزیوتراپی: تمرینات تقویتی و کششی که بر بهبود دامنه حرکتی شانه و کاهش فشار بر ساختارهای آسیب‌دیده تمرکز دارند.
- تزریق کورتیکواستروئید: در موارد شدید، تزریق کورتیکواستروئید به فضای ساب‌اکرومیال می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند.
2. درمان جراحی
اگر درمان غیرجراحی مؤثر نباشد، ممکن است جراحی مورد نیاز باشد. روش‌های جراحی شامل:
- ساب‌آکرومیال دکمپرشن (Subacromial Decompression): این روش شامل برداشتن بخشی از آکرومیون برای افزایش فضای ساب‌اکرومیال است.
- آرتروسکوپی شانه: این روش کم‌تهاجمی برای ترمیم آسیب‌های تاندون یا برداشتن بافت‌های ملتهب استفاده می‌شود.
تمرینات توانبخشی
فیزیوتراپی و تمرینات توانبخشی نقش بسیار مهمی در بهبود مشکلات ناشی از آکرومیون نوع 2 دارند. برخی از تمرینات مفید شامل:
- تمرینات کششی: مانند کشش عضلات پکتورالیس و لاتیسموس دورسی برای بهبود انعطاف‌پذیری.
- تمرینات تقویتی: تقویت عضلات روتاتور کاف و دلتوئید برای کاهش فشار بر تاندون‌ها.
- تمرینات استقامتی: استفاده از نوارهای مقاومتی برای بازگرداندن عملکرد طبیعی شانه.
- تمرینات تعادل و کنترل حرکتی: برای بهبود هماهنگی عضلات شانه و بازو.
پیشگیری
برای پیشگیری از مشکلات مرتبط با آکرومیون نوع 2، اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- انجام تمرینات منظم برای تقویت عضلات شانه.
- اجتناب از حرکات تکراری و سنگین که ممکن است به شانه فشار وارد کنند.
- حفظ وضعیت بدنی صحیح در حین کار یا ورزش.
- مراجعه به پزشک در صورت بروز درد یا محدودیت حرکتی.
نتیجه‌گیری
آکرومیون نوع 2 به دلیل شکل منحنی خود می‌تواند باعث بروز مشکلات مختلفی در شانه و حرکات اندام فوقانی شود. این مشکلات شامل سندرم گیر افتادگی، التهاب بورس و پارگی تاندون‌های روتاتور کاف است. تشخیص به موقع و درمان مناسب، از جمله روش‌های غیرجراحی و جراحی، می‌تواند به بهبود علائم و بازگرداندن عملکرد طبیعی شانه کمک کند. علاوه بر این، انجام تمرینات توانبخشی و پیشگیری، نقش مهمی در کاهش اثرات این اختلال دارد. توجه به سلامت شانه و مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم، می‌تواند از عوارض جدی‌تر جلوگیری کند.