کلینیک فیزیوتراپی یادمان

فاسئیت پلانتار (التهاب رباط کف پا)

دکتر فرشاد خسروی _

فاسئیت پلانتار چیست؟

فاسئیت پلانتار یا التهاب رباط کف پا بیماری ایست که در آن پاشنۀ کف پا درد می­کند. پلانتار فاسیا یک رباط ضخیم است که پاشنۀ پا را به انگشتان پا متصل می­کند و بسان کمک فنر، قوس کف پا را برای راه رفتن محافظت می­کند.

فاسئیت پلانتار یکی از دردهای رایج ارتوپدی در قسمت پاشنۀ پا است. هر فردی در طول حیات خود، تجربه های متعددی از ساییدگی یا پارگی رباط فاشیا پلانتار را خواهد داشت.

فشار بیش از حد روی پاها موجب آسیب دیدن یا پاره شدن رباط ها می­شود و در ادامه منجر به التهاب رباط فاشیا پلانتار شده که این التهاب موجب سفتی و درد پاشنه می­شود.

دلیل ناراحتی های فاسئیت پلانتار هنور ناشناخته است. نتایج یک مطالعه در سال 2003 نشان داده است که این بیماری بیشتر از اینکه موجب التهاب فاسئیت پلانتار شود منجر به نابودی بخش قابل توجهی از آن  می­شود.

پلانتار به معنای کف پا و فاسیا به معنای فیبرهای تاندونی اتصالی است.

علائم فاسئیت پلانتار

عمدۀ شکایت افراد مبتلا به فاسئیت پلانتار، درد در کف پاشنه پا و یا گاهی در ناحیه میانی کف پا است که معمولاً فقط روی یک پا تأثیر می گذارد، البته گاهی هر دو پا را نیز درگیر می­کند.

درد ناشی از فاسئیت پلانتار، ممکن است خفیف و یا شدید باشد که به تدریج  و با گذشت زمان افزایش می یابد. برخی افراد احساس سوزش یا تیرکشیدن در کف پای خود دارند که به سمت بیرونی پاشنه پا افزایش می­یابد.   

این درد معمولاً در ابتدای صبح هنگام قدم برداشتن و یا زمانیکه فرد مدت طولانی در حالت نشسته یا درازکش بوده شدیدتر است. همچنین بالا رفتن از پله ها به دلیل سفتی پاشنه پا دشوار خواهد بود.

پس از انجام فعالیت های طولانی، مانند مشاغلی که فرد مجبور است مدت زیادی را در حالت ایستاده باشد به دلیل افزایش تحریک یا التهاب کف پا، درد پاشنۀ پا شدیدتر می­شود.

معمولاً افراد مبتلا به فاسئیت پلانتار در طی انجام فعالیت، دردی احساس نمی­کنند، و پس از پایان کار و قرارگیری در یک موقعیت ثابت است که درد نمایان می­شود.

علت فاسئیت پلانتار چیست؟

زنان و مردان پرکار در سنین 40 تا 70 سالگی بیشترین ریسک ابتلا به فاسئیت پلانتار را دارند البته در زنان قدری نسبت به مردان شایع تر است و زنان باردار، به ویژه در اواخر دورۀ بارداری خود، دوره هایی از فاسئیت پلانتار را تجربه می­کنند.

افراد چاق یا دارای اضافه وزن، در معرض خطر بیشتری از ابتلا به این بیماری هستند. این موضوع منجر به افزایش فشار وارده بر رباط فاشیا پلانتار می­شود به ویژه اگر فرد یکباره دچار اضافه وزن شده باشد.

ورزشکاران  و دونده هایی که مدتهاست به این ورزش مشغولند نیز در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. همچنین کسانی که به مشاغلی که طولانی مدت پاهایشان در فعالیت است مشغولند مانند کارگران کارخانه یا پیش­خدمتان رستوران نیز مستعد آن خواهند بود.

افرادی که دارای مشکلات ساختاری در پاهایشان هستند، مانند قوس بسیار زیاد کف پا یا صافی زیاد آن، مستعد ابتلا به فاسئیت پلانتار هستند

سفتی تاندون های آشیل، که ماهیچه های ساق پا را به پاشنۀ پا متصل می­کند، ممکن است منجر به درد کف پا شود.

پوشیدن کفش با کفی نرم و یا کفشی که در قسمت قوس پا تکیه گاه ضعیفی داشته باشد منجر به فاسئیت پلانتار می­شود.

پیش از این پزشکان اعتقاد داشتند که خار پاشنه پا در افراد منجر به به فاسئیت  پلانتار می­شود، اما این فرضیه امروزه کاملاً پذیرفته نیست. بنابرین خار پاشنه  علت اصلی فاسئیت  پلانتار نیست.

آزمایش و تشخیص

پزشک برای بررسی میزان حساسیت کف پا و تشخیص محل دقیق درد، ابتدا بیمار را معاینۀ فیزیکی می­کند. اینکار برای اطمینان از اینکه درد، ناشی از سایر مشکلات پا نباشد، انجام می­شود.

در حین معاینه، پزشک از بیمار می­خواهد که پای خود را خم کند، و پزشک در حالی که به فاسیای کف پای بیمار فشار می آورد، تاثیر خم و راست کردن انگشتان پا را در تشدید یا بهتر شدن درد ارزیابی می­کند.

همچنین در صورت وجود علائمی چون  قرمزی خفیف یا تورم با این روش مشخص قابل تشخیص خواهند بود.

پزشک همچنین، کشش عضلات و سلامت عصب ها را با بررسی شاخص های زیر را بررسی می­کند:

عکس برداری با پرتو ایکس یا اسکن MRI نیز برای تشخیص علت درد پاشنۀ پا که ممکن است ناشی از شکستگی استخوان باشد، ضروری است.

درمان فاسئیت پلانتار

درمان های خانگی مانند استراحت، کمپرس سرد، بانداژ کردن (بستن محل درد) و داروهای ضد التهاب اغلب اولین روش­های درمان فاسئیت پلانتار هستند.

اگر این اقدامات، کمکی به تسکین دردکمک نکرد پزشک احتمالاً در مطب خود، مستقیماً کورتیکواستروئید را به قسمت آسیب دیدۀ رباط تزریق می­کند.

به منظور تشخیص محل مناسب پاشنۀ پا، برای تزریق این دارو پزشک از دستگاه فراصوت استفاده می­کند.

همچنین در صورت امکان، پزشک پماد کورتیکواستروئید را روی پوست پاشنه یا قوس کف پای بیمار می­مالد و سپس با استفاده از جریان الکتریکی بدون درد کمک می­­کند تا استروئید از طریق پوست، وارد عضله شود.

فیزیوتراپی بخش مهمی از درمان فاسئیت پلانتار است که به کشش فاسئیت پلانتار و تاندون های آشیل  پا کمک می­کند.

فیزیوتراپیست تمریناتی را برای تقویت عضلات مچ و کف پا آموزش می­دهد که کمک به تثبیت راه رفتن و کاهش فشار ناشی از کار بر روی فاسئیت پلانتار می­کند.

در صورتی که به رغم بکار گیری روش های فوق، درد همچنان ادامه یابد، پزشک از روش شاک ویو تراپی (استفاده از امواج مکانیکی قدرتمند برای درمان دردهای عضلانی و استخوانی) استفاده خواهد کرد.

در این روش، امواج صوتی به پاشنۀ پا  شلیک می­شوند تا  رباط پاشنۀ پا را تحریک کند.

البته این روش عوارضی به دنبال خواهد داشت، از جمله:

شاک ویو تراپی در تسکین علائم همیشه تاثیر یکسانی بر تمامی افراد نخواهد داشت و ممکن است در برخی موارد با این روش نیز بهبودی حاصل نگردد که در این صورت گزینۀ آخری که بیمار در پیش رو دارد، عمل جراحی خواهد بود.

عمل جراحی فاسئیت پلانتار

عمل جراحی در مواقعی که درد خیلی شدید باشد یا درد بیش از 6تا12 ماه بر طرف نگردد، انجام می­شود.

معمول ترین روش جراحی این بیماری آزاد کردن فاشیای پلانتار است که جراح قسمتی از فاشیای پلانتار را از استخوان پاشنه جدا می­کند.

این کار فشار زیادی که روی این رباط قرار دارد را کاهش می­دهد اما سبب ضعیف شدن قوس کف پا شده و عملکرد آن، نسبت به قبل متفاوت خواهد بود که بر نحوۀ راه رفتن بیمار تاثیر خواهد گذاشت.

در صورتیکه بیمار پس از کشش مداوم عضلات، انعطاف پذیری کمی در پاهای خود داشته باشد، پزشک عمل جراحی گاسترکتومی یا عمل پاشنۀ پا را پیشنهاد خواهد کرد.

مکانیسم این عمل جراحی شامل کشیدن  عضله ساق پا به منظور افزایش تحرک پذیری مچ پا و آزاد سازی فشار بر روی فاشیا پلانتار است.

عمل جراحی نیز عوارض خود را دارد از جمله ممکن است منجر به درد مزمن و آسیب های عصبی شود، لذا تنها در صورتی که  سایر روش های درمانی مؤثر واقع نشد، باید به آن روی آورد.

تمرین های فاسئیت پلانتار

کشش های ملایم عضلات پا، در تسکین و حتی جلوگیری از ابتلا به فاسئیت پلانتار نقش بسزایی دارد. کشش ساق های پا و فاشیای پلانتار موجب شل شدن عضلات و کاهش درد پاشنۀ پا می شوند.

با انجام برخی تمرینات ورزشی، مانند دویدن، می­توان کمک به بهبودی فاشیا پلانتار کرد. همچنین شنا و ورزش هایی که فشار زیادی بر فاشیا پلانتار وارد نمی­کند می­تواند موثر واقع شود.

نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که ورزش دو را باید از دویدن آهسته آغاز کرد تا فشار کمتری به پاشنۀ پا وارد شود.

بهترین روش انجام تمرینات ورزشی روش استاپ استارت است، بدین صورت که پس از انجام چند دقیقه ورزش، آن را متوقف کرده سپس ادامه داد تا از بازگشت دوبارۀ درد جلوگیری شود.

برای پیشگیری از آسیب، حتما باید قبل از هر تمرین ورزشی، عضلات را گرم کرد.

انجام حرکات کششی برای درمان فاسئیت پلانتار کار دشواری نیست و تنها به تجهیزات ساده ای، مانند یک صندلی و یک غلتک ابری و یک بطری آب یخ نیاز است.

یادگیری روش­های درست کششی در بهبودی و پیشگیری از ابتلا به فاسئیت پلانتار نقش مهمی دارد.

روش های درمان خانگی فاسئیت پلانتار

به کمک روش های خانگی می­توان تا حدی درد و سوزش یا التهاب رباط فاشیا، را کاهش داد اما روش های خانگی در آسیب ها و علائم جدی ­تر، نتیجه ­بخش نخواهد بود.

درمان خانگی

اولین و ساده ترین روش درمان خانگی استفاده از یخ (کیسه پر از یخ یا بطری آب منجمد) است بدین صورت که بیمار روی یک پای خود ایستاده و پای دیگرش را روی بطری یخ می­گذارد این روش را 3 یا 4 مرتبه در روز و هر مرتبه به مدت 15 تا 20 دقیقه، برای کاهش ورم و التهاب انجام می­دهد.

از اقدامات موثر دیگر می­توان به کاهش یا تغییر فعالیت های ورزشی، استفاده از محافظ های قوس­دار داخل کفش، عدم استفاده از کفش های فرسوده ورزشی و انجام تمرینات کششی اشاره کرد که در تسکین درد کمک شایانی می­کنند.

مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، در تسکین درد رباط موثر خواهد بود.

بستن و محافظت

اسپیلینت های شبانه روش دیگری است که به کشش عضلات ساق و قوس کف پا کمک می­کند.

معمولاً در طول خواب شبانه افراد کف پای خود را به پایین خم می­کنند که این کار موجب شده تا فاشیای پلانتار در حالت ریسکس قرار بگیرد و صبح زمانیکه فرد بیدار شد به علت کوتاه شدن طول رباط، درد زیادی را متحمل ­شود.

با استفاده از یک آتل یا اسپلینت در هنگام خواب که به پا و ساق بسته می­شود، مچ پا در حالت ۹۰ درجه نگه داشته شده تا کشش فاشیای پلانتار در حین خواب همچنان حفظ شود و از سفتی و درد کف پا هنگام صبح جلوگیری کند.

ارتتیک های مخصوص ( وسیله­ای محافظت کننده برای اصلاح عملکرد پا)  یا محافظ های قوس­دار کفش با تقسیم فشار در قسمت­های مختلف پا، به کاهش درد کمک می­کنند همچنین مانع از آسیب های احتمالی فاسئیت پلانتار در آینده خواهند شد.

استفاده از بوت ­های قالب گیری شده نیز کمک به بی حرکت ماندن پا می­کند که از فشار و درد پاشنۀ پا می­کاهد

این بوت ها باید همواره در پای بیمار باشد و تنها زمانیکه نیاز به استحمام داشت، مانند درآوردن کفش اسکی آن را از پای خود در­آورد.

پیگیری و بکارگیری صحیح و  دقیق توصیه های درمانی فاسئیت پلانتار در منزل، اغلب بدون نیاز به پزشک برای درمان، کافی است.

با اینحال بهتر است که در مورد نکات مهم مراقبت و درمان فاسئیت پلانتار در خانه اطلاعات بیشتری کسب کرد.

روغن های خالص

تاکنون تحقیقات اندکی در زمینۀ تاثیر روغن های خالص در درمان فاسئیت پلانتار انجام شده است.

با این حال نتایج برخی مطالعات نشان داده است  که استفاده از روغن های خالص موجب کاهش درد و التهاب در برخی شرایط می­شود. برخی از این روغن ها شامل موارد زیر هستند:

قبل از اینکه از این روغن ها برای ماساژ استفاده شود، می­بایست حتما با یک روغن حامل مانند روغن نارگیل آن را رقیق نمود.

همچنین می توان این روغن ها را با آب داغ ترکیب کرده و بخار موجود در آن را استنشاق کرد.

از آنجایی که تاثیر این روغن ها در درمان  تحریکات و التهاب ناشی از فاسئیت پلانتار به طور حتم ثابت شده نیست، در نتیجه استفاده از این روغن ها ممکن است چندان تاثیری نداشته باشد؛ با این حال، اگر از این روغن ها به درستی استفاده شود؛ ضرری نخواهد نداشت.

نکات ضروری برای پیشگیری

ایجاد تغییرات اندکی در سبک زندگی، در پیشگیری از ابتلا به فاسئیت پلانتار موثر خواهد بود.

استفاده از کفش های طبی که کفی آنها در ناحیه پاشنه نرم و راحت است و کل کفی آن قوسی دارد که زیر کف پا را حمایت می­کند اقدام مناسبی است.

همچنین ورزشکاران باید مرتباً کفش ورزشی خود را تعویض کنند و استاندارد تعریف شده برای تعویض کفش، 400 تا 500 مایل استفاده از آن است.

قرار دادن تمرینات کم فشار مانند شنا و دوچرخه سواری در برنامه روزمره نیز پیشنهاد خوبی است.

در صورت ابتلا به فاسئیت پلانتار باید از بیش از حد کار کردن یا دویدن مداوم خودداری کرد.

قبل از انجام هر ورزشی، حتماً عضلات ساق پا، تاندون ها، آشیل و فاشیا پلانتار را باید کشش داده و گرم نمود.

همواره باید تلاش کرد تا در وزن سالمی باقی ماند. افراد دارای اضافه وزن، برای کاهش فشار بر روی فاشیا پلانتار، باید تلاش کنند تا وزن خود را کاهش دهند.

بهبود و درمان فاسئیت پلانتار

در اغلب افراد، با انجام درمان های خانگی مانند استراحت کافی، کمپرس یخ و کشش، فاسئیت پلانتار، طی چند ماه درمان خواهد شد.

به منظور درمان فاسئیت پلانتار بستن مچ و پاشنۀ پا با یک نوار اقدام مناسبی به نظر می­رسد. این کار میزان حرکت رباط را محدود می­کند.

بر اساس بازنگری منابع مطالعاتی معتبر در سال 2015،  ثابت شده که بستن پا با نوار یا باند در تسکین موقتی درد موثر خواهد بود.

می توان از نوار اکسید روی یا نوار کینزیولوژی که قابلیت حرکت عضو آسیب دیده با آن ها بیشتر است، استفاده کرد.

در نتیجه می­توان برخی از تمرینات لازم را با وجود آن ها نیز انجام داد. در عین اینکه نوار بسته شده روی پاشنۀ پا خود به روند بهبودی بیمار کمک خواهد کرد.

بیشتر بخوانید : کینزیوتیپینگ یا تیپینگ فاسئیت پلانتار

فاسئیت پلانتار و خار پاشنه

خار پاشنه یک زایدۀ استخوانی است که روی استخوان پاشنه پا یا کالکانئوس ایجاد می­شود. این بیماری مانند فاسئیت پلانتار، نیز به دلیل فشار طولانی مدت بر روی پاها ایجاد می­شود.

یک جراح ارتوپدی یا یک پدیاتریست (متخصص کف و مچ پا) می تواند به کمک پرتوی  X خار پاشنه را تشخیص دهد.

اغلب افراد به اشتباه فکر می­کنند که خار پاشنه دلیل پا درد آنهاست، اما این تصور غلط است چرا که خار پاشنه  اغلب هیچ علائمی ندارد.

طبق اعلام انجمن جراحان ارتوپدی آمریکا (AAOS)، از هر 10 نفر 1 نفر دچار خارپاشنه پا است. اما تنها از هر 20 نفر مبتلا به خار پاشنه تنها یک نفر درد را تجربه می­کند.

با اینحال، بنا بر گزارش کلینیک کلیولند(یکی از مهمترین مراکز درمانی در ایالت متحده) 50 درصد افرادی که دارای خار پاشنه هستند به دلیل فشار در پاشنۀ پای خود احساس درد می­کنند.

برخی علت های تشکیل خار پاشنه با فاسئیت پلانتار مشترک است، از جمله:

ابتلا به فاسئیت پلانتار احتمال ابتلا به خار پاشنه را نیز افزایش می­دهد. اگرچه خار پاشنه بدون جراحی از بین نمی­رود، اما از آنجا که تقریباً هیچ درد و علائمی بخصوصی ایجاد نمی­کند معمولاً نیازی به عمل جراحی ندارد.

با همان روش­هایی که فاسئیت پلانتار درمان می­شود خار پاشنه را می­توان درمان کرد، برای کاهش هرگونه علائم، می­توان از یخ ، داروهای ضد درد و کفش مناسب استفاده کرد.

فاسئیت پلانتار در کودکان

کودکان نیز مانند بزرگسالان، ممکن است در اثر استفاده بیش از حد از رباط پا (به دلیل دویدن یا تحرک زیاد) یا پوشیدن کفش­های قدیمی به فاسئیت پلانتار مبتلا شوند.

این بیماری با گذشت زمان شدیدتر می­شود. بنابراین مراجعۀ زود هنگام به پزشک برای تشخیص صحیح و درمان اهمیت زیادی دارد.

درمان با یخ به کاهش هرگونه تحریک و التهاب در پاشنۀ پای کودک کمک می­کند. همچنین ماساژ قسمتی که درد دارد نیز در تسکین موثر خواهد بود.

باید دقت کرد که برای رسیدن به بهبودی، کودک باید استراحت کافی داشته باشد. همچنین از دویدن، پریدن و ایستادن به مدت طولانی خودداری کند.

زمانیکه کودک به فعالیت های عادی خود بازگردد، برای پیشگیری از عود این مشکل، باید مرتباً به آنها یادآوری کرد که تمرینات گرم کردن و حرکات کششی را انجام دهند.

همچنین استفاده از کفش پشتیبان و طبی مناسب، ضروری است.

البته درد پاشنۀ پا در کودکان ممکن است به دلایل مختلفی غیر از فاسئیت پلانتار مربوط باشد از جمله تاندونیت آشیل یا شکستگی و در رفتگی.

رژیم غذایی مخصوص فاسئیت پلانتار

در مورد تایید تاثیر تغذیه در بهبود یا پیشگیری از ابتلا به فاسئیت پلانتار نیاز به مطالعات بیشتر است. با این حال، مصرف این مکمل ها ممکن است به ترمیم بافت ها کمک کند:

البته استفاده از رژیم غذایی متعادل بهتر از استفاده از مکمل ها خواهد بود. مصرف مکمل ها حتماً باید زیر نظر پزشک انجام شود.

در صورتیکه اضافه وزن، علت ایجاد فاسئیت پلانتار است، اتخاذ یک رژیم غذایی سالم که کمک به کاهش وزن کند می­تواند به از بین رفتن علائم و درد کمک کند.

عوارض فاسئیت پلانتار

در صورتی که درمان فاسئیت پلانتار به طور جدی پیگیری نشود به دردی مزمن تبدیل می­شود که بر طریقۀ راه رفتن فرد تاثیر میگذارد.

همچنین سبب آسیب به قسمت های دیگر بدن می­شود، از جمله:

تزریق استروئید و سایر درمان­ها منجر به ضعیف شدن رباط فاشیا پلانتار و کاهش خطر بالقوۀ پارگی رباط می­شود.

عمل جراحی فاسئیت پلانتار نیز مشکلات و خطراتی چون خونریزی ، عفونت و واکنش به بیهوشی را به همراه دارد.

جدا کردن فاشیا پلانتار همچنین می تواند باعث تغییراتی در پا و یا آسیب به عصب ها شود. عمل جراحی گاستروستومی، نیز می تواند باعث آسیب عصبی شود.

بیشتر بخوانید:

بیشتر بخوانید: درد کشکک زانو و درمان با فیزیوتراپی

معمولاً افراد برای تسکین درد ناشی از بیماری فاسئیت پلانتار نیازی به جراحی ندارند و به کمک فیزیوتراپی، درمان خانگی و درمان بالینی بهبود می­یابند.

پروسۀ درمان طولانی مدت بوده و ممکن است چندین ماه یا حتی حدود 2 سال زمان ببرد لذا برای درمان باید شکیبا بود.

با مراجعه به یک فیزیوتاپیست می توانید از نکات مهم مراقبت و درمان فاسئیت پلانتار در خانه آگاه شوید و سریعتر دوره درمان را طی کنید.

برای دریافت نوبت از کلینیک فیزیوتراپی یادمان واقع در شهرک غرب با شماره های 02188088541 – 02188074196 تماس حاصل فرمایید.

جهت آگاهی از آدرس، ایمیل و راه های ارتباطی ما به صفحه تماس با ما مراجعه کنید

کلینیک فیزیوتراپی یادمان شهرک غرب